Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ζήτησε από τα κράτη μέλη της ΕΕ να μην κάνουν πίσω στη μακροπρόθεσμη προσπάθειά τους να περιορίσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων, καθώς η Γερμανία, η Αυστρία και η Ολλανδία ανακοίνωσαν ότι θα επαναλειτουργήσουν εργοστάσια άνθρακα μετά την κίνηση της Ρωσίας να περιορίσει τις προμήθειες φυσικού αερίου.
Αναφερόμενη στον ενεργειακό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ευρώπης, η πρόεδρος της Κομισιόν διαβεβαιώνει ότι «έχουμε προετοιμάσει σχέδια εκτάκτου ανάγκης, που περιλαμβάνουν όλο το εύρος των απαραίτητων βημάτων».
«Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κρίση για να προχωρήσουμε προς τις μορφές ενέργειας του μέλλοντος και να μην έχουμε μια οπισθοδρόμηση στα βρώμικα ορυκτά καύσιμα», σημείωσε η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Εχουμε προετοιμάσει σχέδια εκτάκτου ανάγκης για την ενέργεια, που περιλαμβάνουν όλο το εύρος των απαραίτητων βημάτων. Ήμασταν εντυπωσιακά επιτυχημένοι και ενωμένοι στα έξι πακέτα κυρώσεων, που είναι σκληρές. Εχουν κόστος για την Ευρώπη, αλλά έχουν πολύ μεγάλο κόστος για τη Ρωσία.
Την εκτίμηση ότι η Τουρκία βρίσκεται πιο μακριά από την Ευρώπη σε σύγκριση με πριν από ένα τέταρτο του αιώνα κάνει η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Σε συνέντευξη που παραχώρησε σε μικρό αριθμό ευρωπαϊκών εφημερίδων, μεταξύ των οποίων και η «Κ», η κ. Φον ντερ Λάιεν στέκεται επίσης στη μη εφαρμογή από την Αγκυρα των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, επιλογή την οποία χαρακτηρίζει ενδεικτική της στροφής της προς μία μη ευρωπαϊκή κατεύθυνση.
«H ευθυγράμμιση είναι σημαντική στη διαδικασία ένταξης», δηλώνει η πρόεδρος της Κομισιόν. «Περιμένουμε από τις υποψήφιες χώρες να ευθυγραμμίζονται με την κοινή εξωτερική πολιτική και, συνεπώς, με το καθεστώς των κυρώσεων. [Η απροθυμία ευθυγράμμισης της Τουρκίας] δείχνει πολλά για τη διάθεσή της να προσχωρήσει στην Ε.Ε.», σημειώνει.
Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, η πρόεδρος της Κομισιόν κάνει μία ακόμα αναφορά στη γείτονα χώρα. «Εξαρτάται από την υποψήφια χώρα πόσο γρήγορα θα προχωρήσει η διαδικασία ένταξης», σημειώνει, τονίζοντας ότι η διαδικασία ήταν και θα παραμείνει «αξιοκρατική». Δίνει το συγκριτικό παράδειγμα της Τουρκίας και της Σλοβακίας, που αμφότερες έλαβαν την Ευρωπαϊκή Προοπτική (ένα βήμα πριν από το καθεστώς υποψήφιας χώρας) το 1999. Η Σλοβακία, θυμίζει, «προχώρησε με εντυπωσιακή ενότητα στην εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και μέσα σε πέντε χρόνια ήταν μέλος της Ε.Ε. Η Τουρκία είναι σήμερα πιο μακριά [από την ένταξη] από ό,τι ήταν τότε».
«Το παίρνουμε σοβαρά»
Ο ενεργειακός πόλεμος που έχει εξαπολύσει η Ρωσία κατά της Ευρώπης, ο οποίος εντείνεται τις τελευταίες ημέρες με τις περικοπές στην τροφοδοσία αερίου, ήταν από τα θέματα που κυριάρχησαν στη συζήτηση. «Το παίρνουμε πολύ σοβαρά, αλλά είμαστε προετοιμασμένοι», δηλώνει.
«Εχουμε προετοιμάσει σχέδια εκτάκτου ανάγκης που περιλαμβάνουν όλο το εύρος των απαραίτητων βημάτων, από την ενίσχυση της αποδοτικότητας έως την εξοικονόμηση και φτάνοντας έως την ιεράρχηση των αναγκών (σ.σ.: αναφορά στο rationing). Αυτό έχει γίνει εντατικά από την αρχή της ρωσικής εισβολής». Σχετικά με την αναπλήρωση των αποθεμάτων στους χώρους αποθήκευσης, αναφέρει ότι «βρισκόμαστε στο 43%», επίπεδο που χαρακτηρίζει «καλό» για το συγκεκριμένο χρονικό σημείο, αναγνωρίζοντας όμως ότι «πρέπει να κάνουμε ακόμα δουλειά» για να επιτευχθεί ο στόχος του 80% έως την 1η Νοεμβρίου.
«Το Repower EU (σ.σ.: η νέα ενεργειακή πρωτοβουλία της Ε.Ε.) αποτελείται από τρεις πυλώνες», εξηγεί, αναπτύσσοντας την ευρύτερη στρατηγική. «Ο πρώτος είναι η απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Σε αυτόν εντάσσεται η συμφωνία μου με τον πρόεδρο Μπάιντεν για την αυξημένη προμήθεια LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και το πρόσφατο ταξίδι μου στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο με σκοπό την αύξηση της παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αλλά και η Νορβηγία έχει αυξήσει τη συμβολή της, όπως και το Αζερμπαϊτζάν».
Ο δεύτερος πυλώνας, συνεχίζει, «είναι η ενεργειακή αποδοτικότητα. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα και θέλω να επαινέσω τη γερμανική κυβέρνηση και τον υπουργό Οικονομίας που δίνουν έμφαση στις δυνατότητες που υπάρχουν στο πεδίο αυτό. Σας δίνω έναν αριθμό: εάν μειώναμε τη θέρμανση στην Ευρώπη κατά δύο βαθμούς ή την ψύξη, τον κλιματισμό, αντιστοίχως, αυτό θα κάλυπτε το σύνολο των ετήσιων εισαγωγών μέσω του Nord Stream 1». Η πρόεδρος της Κομισιόν παραθέτει στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η κατανάλωση αερίου στην Ε.Ε. κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους μειώθηκε κατά 9% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι, για να δείξει ότι οι Ευρωπαίοι έχουν ήδη λάβει το μήνυμα της εξοικονόμησης.
«O τρίτος πυλώνας –και ο πιο σημαντικός– είναι οι μαζικές επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», συνεχίζει η κ. Φον ντερ Λάιεν. «Γνωρίζουμε πλέον ότι δεν κάνουν καλό μόνο για το κλίμα, αλλά και για την ενεργειακή μας ασφάλεια και ανεξαρτησία. Η πρόσθετη χωρητικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως για φέτος αρκεί για την κάλυψη του συνόλου της ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία».
Σε ερώτηση αν ανησυχεί για το ενδεχόμενο πολλές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γερμανίας και να στραφούν βραχυπρόθεσμα στη χρήση άνθρακα, απαντά ότι «ισορροπούμε σε μία πολύ λεπτή γραμμή», επανερχόμενη στη συνέχεια στις ΑΠΕ ως πηγή σωτηρίας. Οπως υπενθυμίζει, «έχουμε υποβάλει μια πρόταση για δραστική μείωση του χρόνου αδειοδότησης, για παράδειγμα για υπεράκτια αιολικά πάρκα, όπου σήμερα κυμαίνεται μεταξύ 6-9 ετών». Με την πρόταση της Επιτροπής –αν μπορέσει να υλοποιηθεί– ο στόχος είναι ο χρόνος αδειοδότησης να μειωθεί σε λιγότερο από ένα έτος. Αναφέρεται επίσης στις νέες προβλέψεις για υποχρεωτική τοποθέτηση φωτοβολταϊκών σε δημόσια κτίρια και στη συνέχεια σε κατοικίες. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κρίση για να προχωρήσουμε προς τις μορφές ενέργειας του μέλλοντος και να μην έχουμε μια οπισθοδρόμηση στα βρώμικα ορυκτά καύσιμα».
Διλήμματα της διεύρυνσης
Η αφορμή για τη συνέντευξη ήταν η γνώμη που δημοσίευσε την Παρασκευή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέρ της χορήγησης καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ε.Ε. στην Ουκρανία και στη Μολδαβία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (οι ηγέτες των «27») καλείται τώρα να υιοθετήσει ή να απορρίψει την εισήγηση αυτή, στη Σύνοδο Κορυφής την προσεχή Πέμπτη και Παρασκευή.
Η κ. Φον ντερ Λάιεν δηλώνει «βαθιά πεπεισμένη» ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα εγκρίνει την εισήγηση της Κομισιόν. Επικαλούμενη την εμπειρία της από τις δύο επισκέψεις στο Κίεβο μετά την έναρξη της εισβολής, λέει ότι «οι Ουκρανοί είναι απολύτως ενωμένοι» στην επιθυμία τους να προσχωρήσουν στην Ε.Ε. και επιδεικνύουν «εντυπωσιακή ετοιμότητα» να υλοποιήσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ο πρόεδρος Ζελένσκι, όπως εκμυστηρεύεται, της είπε ότι τα μέτρα αυτά είναι αναγκαία για τη χώρα του ανεξαρτήτως της μελλοντικής σχέσης που θα έχει με την Ενωση.
Η κ. Φον ντερ Λάιεν χαρακτηρίζει «εκσυγχρονισμένη και ενισχυμένη» τη μεθοδολογία διεύρυνσης της Ε.Ε. Οπως υπενθυμίζει, προβλέπεται για πρώτη φορά η επιτάχυνση της διαδικασίας, με τη συνένωση [bundling] κεφαλαίων, αλλά η αναστροφή της, αν η υποψήφια χώρα διολισθαίνει σε κακές πρακτικές. Και αναφέρει ότι έχει συνομιλήσει με την ουκρανική ηγεσία για το ενδεχόμενο μιας κοινής πλατφόρμας για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, που θα δρα ως διευθυντήριο για τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να τις συνοδεύσουν.
Η αίτηση της Ουκρανίας για ένταξη στην Ενωση έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση για τα Δυτικά Βαλκάνια, οι ηγέτες των χωρών των οποίων θα συναντηθούν με τους ομολόγους τους της Ε.Ε. πριν από την έναρξη της Συνόδου, το πρωί της Πέμπτης. Ειδικά η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία έχουν εκπληρώσει τους όρους για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, αλλά η διαδικασία παραμένει μετέωρη, εξαιτίας των ενστάσεων της Βουλγαρίας σχετικά με τη Βόρεια Μακεδονία. Η πρόεδρος της Επιτροπής εκφράζει την ελπίδα να αρθεί το αδιέξοδο και να «γίνουν πράξη» οι υποσχέσεις της Ε.Ε. στις δύο χώρες.
Σχετικά με τη στάση της Σερβίας απέναντι στη Ρωσία, η κ. Φον ντερ Λάιεν απαντά πιο ευθέως σε σύγκριση με την αντίστοιχη ερώτηση για την Τουρκία. «Η Σερβία πρέπει να αποφασίσει με ποιον στέκεται. Εμείς θέλουμε τη Σερβία στο πλευρό μας, αλλά πρέπει να επιδείξει μία σαφή δέσμευση, ως δημοκρατική χώρα, υπέρ του διεθνούς δικαίου και κατά της ρωσικής εισβολής».
Τα όρια των κυρώσεων
Η πρόεδρος της Κομισιόν αποφεύγει επανειλημμένως να τοποθετηθεί σχετικά με τις προοπτικές ενός έβδομου πακέτου κυρώσεων. «Νομίζω ότι ήμασταν εντυπωσιακά επιτυχημένοι και ενωμένοι στα έξι πακέτα κυρώσεων, που είναι σκληρές. Εχουν κόστος για την Ευρώπη, αλλά έχουν πολύ μεγάλο κόστος για τη Ρωσία. Το βλέπετε σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι ο βαρύς αντίκτυπος των χρηματοοικονομικών κυρώσεων και οι έντονες προσπάθειες της ρωσικής κεντρικής τράπεζας να σταθεροποιήσει το ρούβλι, με συνέπεια να έχει βάλει βαθιά το χέρι στα αποθέματά της».
Το άλλο, «πιο σημαντικό μέρος», προσθέτει, «που δεν συζητήθηκε τόσο δημόσια, είναι ο καταστροφικός αντίκτυπος που έχουν οι απαγορεύσεις εξαγωγών στη ρωσική οικονομία. Από την έναρξη του πολέμου, κάθε είδους παροχή τεχνικής αναβάθμισης ή εκσυγχρονισμού αγαθών που η ρωσική οικονομία έχει απεγνωσμένα ανάγκη, εμποδίζεται από την πλευρά μας. Συχνά, δε, πρόκειται για τεχνολογίες ή αγαθά που παράγονται μόνο στην Ευρώπη και είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθούν. Τα αποτελέσματα αυτού του είδους των κυρώσεων γίνονται αισθητά με την πάροδο του χρόνου. Βλέπουμε τα προβλήματα ήδη να εμφανίζονται στα ρωσικά αεροπλάνα, που δεν μπορούν να λάβουν τις αναγκαίες πιστοποιήσεις. Το βλέπουμε στα τρένα, όπου λείπουν ανταλλακτικά· το ίδιο συμβαίνει και στην αυτοκινητοβιομηχανία».
Στον τομέα της ενέργειας, υπενθυμίζει ότι έχει ήδη επιβληθεί εμπάργκο στον ρωσικό άνθρακα (σ.σ.: θα ισχύσει πλήρως από τον Αύγουστο) και ότι έως το τέλος του έτους το ίδιο θα ισχύσει για το 90% των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου. Σχετικά με το φυσικό αέριο, παραπέμπει στη στρατηγική της σταδιακής απεξάρτησης μέσω του REPOWEREU. «Το σημαντικό τώρα είναι να παρακολουθούμε και να κλείνουμε τα παραθυράκια και τις οδούς παράκαμψης, ώστε να διασφαλίζουμε ότι ο αντίκτυπος των κυρώσεων δεν θα αμβλυνθεί. Καλύψαμε τα ορυκτά καύσιμα· τώρα είναι ζήτημα αντοχής».
