Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι τιμές στην ενέργεια ήταν ήδη στα υψηλότερα επίπεδα, με ένα ράλι ανόδου που ξεκίνησε από τον Σεπτέμβριο του 2021. Η ρωσική εισβολή, η -επιβεβλημένη- επιβολή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ο υβριδικός πόλεμος που ξεκίνησε με τη Δύση, ως αντίποινα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, είχαν ως αποτέλεσμα να ενταθεί στα άκρα το πρόβλημα και να φτάσουμε στο σημερινό -εν δυνάμει- αδιέξοδο, σε έναν εκρηκτικό συνδυασμό ακρίβειας, και πιθανής έλλειψης ενεργειακών προϊόντων.
Παρ’ ότι ο χειμώνας είναι προ των πυλών, η Ευρώπη δείχνει να κωλυσιεργεί επικίνδυνα, ακολουθώντας τη γνωστή πολιτική της αναβλητικότητας. Η Σύνοδος Κορυφής την Πέμπτη και την Παρασκευή, είναι κάτι παραπάνω από κρίσιμη. Οι 27 ηγέτες καλούνται να λάβουν αποφάσεις. Στην προκειμένη περίπτωση, ωστόσο, οι αποφάσεις για τα μέτρα κατά της ενεργειακής κρίσης και της ακρίβειας, ενδέχεται να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, καθώς διακυβεύεται κάτι πολύ πιο σημαντικό, πολύ πιο βαθύ. Αυτή καθ’ αυτή η ενότητα της Ευρώπης…
Σε κοινή γραμμή οι 27
Οι 27 ηγέτες δεν έχουν ξεπεράσει τις διχογνωμίες τους στο θέμα του πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, ή ακόμα και στην κοινή γραμμή απέναντι στη Ρωσία και στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Όμως κάτι τέτοιο συνέβαινε πάντα. Κατά κανόνα υπερίσχυε ο νόμος του δυνατότερου, που στην περίπτωση της ΕΕ είναι η Γερμανία.
Εδώ ακριβώς κρίνονται όλα. Η Κομισιόν, δύο ημέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής, κατέθεσε τη νέα της πρόταση, η οποία βασίζεται σε τρεις άξονες. Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει, είναι το εξής: Πώς θα αντιδράσει η Γερμανία;
Η Γερμανία -όπως ανέδειξε και το πακέτο των 200 δισ. ευρώ- δείχνει να έχει χαράξει τη δική της πορεία, να επιμένει στις θέσεις της για το φυσικό αέριο και να παρατείνει συνεχώς τη λήψη αποφάσεων στο γενικότερο επίπεδο, προκειμένου να κερδίσει χρόνο και να προετοιμαστεί η ίδια για τον δύσκολο χειμώνα που έρχεται, αλλά και -πολύ δε περισσότερο- για τον επόμενο χειμώνα, όταν τα αποθέματα που έχουν εξασφαλιστεί, δεν θα υπάρχουν πια.
Η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης περνά -αναγκαστικά- από το Βερολίνο. Η Γερμανία καλείται να αποφασίσει αν θα λειτουργεί στο εξής ως… Γερμανία, ή ως η ατμομηχανή της ΕΕ. Καλείται δείξει τον δρόμο στην κάθε… Ουγγαρία, η οποία λοξοκοιτάζει προς τη Μόσχα.
Η μεθαυριανή Σύνοδος Κορυφής θα αποδείξει πολλά για την Ευρώπη, καθώς η κρίση πιέζει ολοένα και περισσότερο, διαμορφώνοντας έναν νέο κόσμο, με νέα δεδομένα και νέες συμμαχίες.
«Βουλιάζει» η τιμή του φυσικού αερίου
Το ενδιαφέρον πλέον επικεντρώνεται στο τι θα γίνει με τα τιμολόγια του ρεύματος και του φυσικού αερίου για τον μήνα Νοέμβριο. Οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργεια θα ανακοινώσουν τους τιμοκαταλόγους για τον επόμενο μήνα στις 20 Οκτωβρίου, δηλαδή την Πέμπτη. Αναμένεται πολύ μεγάλη πτώση στα τιμολόγια λιανικής, καθώς η τιμή χονδρικής του ηλεκτρικού ρεύματος για τον Οκτώβριο, διαμορφώνεται ήδη στα 266 ευρώ, όταν για τον Σεπτέμβριο ήταν στα 420 ευρώ.
Αυτή η πτώση του 30% και πλέον δεν είναι σίγουρο ότι θα περάσει ολόκληρη στην λιανική, ωστόσο είναι πολύ πιθανό ότι τα τιμολόγια λιανικής θα πέσουν στα χαμηλότερα επίπεδα από τότε που ενεργοποιήθηκε ο μόνιμος μηχανισμός υπολογισμού του ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή από τον Αύγουστο και μετά.
Τα τιμολόγια λιανικής του ρεύματος έφτασαν κατά μέσο όρο στα 80 λεπτά ανά κιλοβατώρα για τον Σεπτέμβριο, με την επιδότηση να διαμορφώνεται στα 64 λεπτά και την τελική επιβάρυνση να πέφτει περίπου στα 15-16 λεπτά.
Για τον Οκτώβριο, η τιμή υποχώρησε στα 60 λεπτά με την κρατική επιδότηση να ανέρχεται στα 43 λεπτά για τις πρώτες 500 κιλοβατώρες και στα 38 λεπτά για τις επόμενες 500. Άρα, τα τιμολόγια λιανικής του Οκτωβρίου, ήταν 17-27 λεπτά.
Για τον Νοέμβριο, είναι πολύ πιθανό ότι οι τιμές λιανικής θα υποχωρήσουν και κάτω από τα 45-50 λεπτά. Υπάρχει μια ουσιαστική αλλαγή τον Νοέμβριο: η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα ενεργοποιήσει μηχανισμό επιστροφής των υπερ-εσόδων που θα προκύψουν σε περίπτωση που τα τιμολόγια λιανικής παραμείνουν πολύ υψηλότερα από τα επίπεδα που δικαιολογούν τα δεδομένα της αγοράς.
Οι προτάσεις της Κομισιόν ενόψει της Συνόδου Κορυφής
Η Επιτροπή προτείνει την κοινή αγορά φυσικού αερίου, ένα μηχανισμό περιορισμού των τιμών στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF, μηχανισμό αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών και συνεχείς προσπάθειες για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου.
Η Επιτροπή προτείνει κοινές αγορές φυσικού αερίου για τη διαπραγμάτευση καλύτερων τιμών και την αποφυγή ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών-μελών.
Η Επιτροπή θα αναθέσει σε έναν πάροχο υπηρεσιών να οργανώσει τη συγκέντρωση της ζήτησης σε επίπεδο ΕΕ, ομαδοποιώντας τις ανάγκες εισαγωγής αερίου και αναζητώντας προσφορές στην αγορά που να ανταποκρίνονται στη ζήτηση. Προτείνει την υποχρεωτική συμμετοχή των κρατών μελών σε κοινές προμήθειες, για τη συγκέντρωση τουλάχιστον του 15% της πλήρωσης αποθήκευσης. Οι εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα να σχηματίσουν μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία αγορών φυσικού αερίου, σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ. Οι από κοινού αγορές θα βοηθήσουν τα μικρότερα κράτη μέλη και ειδικότερα τις εταιρείες, που βρίσκονται σε λιγότερο ευνοϊκή κατάσταση ως αγοραστές, να έχουν πρόσβαση σε όγκους φυσικού αερίου με καλύτερες συνθήκες.
Ο κανονισμός περιλαμβάνει επίσης διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας των προβλεπόμενων και των τελικών αγορών προμήθειας φυσικού αερίου, προκειμένου να αξιολογηθεί κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι της ασφάλειας του εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνεται πριν από τη σύναψη οποιασδήποτε αγοράς φυσικού αερίου ή μνημονίου συμφωνίας όγκου άνω των 5 TWh (λίγο πάνω από 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα) και μπορεί να εκδώσει σύσταση σε περίπτωση δυνητικά αρνητικού αντίκτυπου στη λειτουργία της κοινής αγοράς, την ασφάλεια του εφοδιασμού ή την ενεργειακή αλληλεγγύη.
Αντιμετώπιση υψηλών τιμών φυσικού αερίου
Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ενός νέου δείκτη τιμολόγησης για το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (ΥΦΑ) έως τον Μάρτιο του 2023 και στο μεσοδιάστημα προτείνει τη δημιουργία ενός μηχανισμού διόρθωσης των τιμών για τη θέσπιση ενός δυναμικού ορίου τιμής για τις συναλλαγές στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF.
«To ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου, το TTF, δεν αντικατοπτρίζει πλέον με ακρίβεια την τιμή των συναλλαγών ΥΦΑ στην ΕΕ», τονίζει η Επιτροπή. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει να αναπτυχθεί ένα νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς τιμών με τον ACER (ευρωπαϊκός οργανισμός για τη συνεργασία των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας) για την αντιμετώπιση αυτής της «συστημικής πρόκλησης». Το νέο σημείο αναφοράς θα προβλέπει σταθερή και προβλέψιμη τιμολόγηση για τις συναλλαγές ΥΦΑ. Η Επιτροπή θα αναθέσει στην ACER να δημιουργήσει ένα αντικειμενικό εργαλείο ημερήσιας αξιολόγησης των τιμών και, στη συνέχεια, ένα σημείο αναφοράς που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους φορείς εκμετάλλευσης της ενεργειακής αγοράς για την αναπροσαρμογή της τιμής στα συμβόλαιά τους για το φυσικό αέριο.
Μέχρι να γίνει το παραπάνω, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση ενός προσωρινού μηχανισμού περιορισμού των τιμών, μέσω του ευρωπαϊκού χρηματιστηρίου αερίου ( TTF), ο οποίος θα ενεργοποιείται όταν χρειάζεται. Ο μηχανισμός διόρθωσης των τιμών θα καθιερώσει, σε προσωρινή βάση, ένα δυναμικό όριο τιμής για τις συναλλαγές στο TTF. Οι συναλλαγές σε τιμή υψηλότερη από το δυναμικό όριο δεν θα επιτρέπεται να πραγματοποιούνται στο TTF. Αυτό θα βοηθήσει στην αποφυγή της ακραίας αστάθειας και των υπερβολικών τιμών. Επιπλέον, για να περιοριστεί η υπερβολική αστάθεια των τιμών και να αποτραπεί η ακραία αύξηση των τιμών στις αγορές ενεργειακών παραγώγων, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μιας νέας προσωρινής ενδοημερήσιας αύξησης των τιμών που θα δημιουργηθεί από τα χρηματιστήρια παραγώγων της ΕΕ. Αυτός ο μηχανισμός θα προστατεύει τους φορείς εκμετάλλευσης ενέργειας από μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών εντός της ημέρας.
Αλληλεγγύη και μελιωση ζήτησης
Η Επιτροπή προτείνει μηχανισμό αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού.
Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά τα μέτρα μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ ήταν περίπου 15% χαμηλότερη από τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 ετών. Παρόμοιες προσπάθειες θα απαιτούνται κάθε μήνα μέχρι τον Μάρτιο, σύμφωνα με τον κανονισμό του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν έκθεση κάθε δύο μήνες για την πρόοδό τους. Η Επιτροπή τονίζει ότι «είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει την κατάσταση συναγερμού στην ΕΕ» ή να επανεξετάσει το στόχο μείωσης, εάν τα τρέχοντα μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή. Για να ενισχυθεί η ετοιμότητα για πιθανές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή προτείνει μέτρα που επιτρέπουν στα κράτη μέλη να μειώσουν περαιτέρω τη μη βασική κατανάλωση για να εξασφαλίσουν ότι παρέχεται αέριο σε βασικές υπηρεσίες και βιομηχανίες. «Αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει την κατανάλωση των νοικοκυριών που είναι ευάλωτοι πελάτες», τονίζει η Επιτροπή.
Δεδομένου ότι δεν έχουν συνάψει όλα τα κράτη μέλη τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης, η Επιτροπή προτείνει κανόνες που θα διασφαλίζουν ότι κάθε κράτος μέλος που αντιμετωπίζει έκτακτη ανάγκη θα λάβει αέριο από άλλα, με αντάλλαγμα μια «δίκαιη αποζημίωση». Η υποχρέωση παροχής αλληλεγγύης θα επεκταθεί σε μη συνδεδεμένα κράτη μέλη με εγκαταστάσεις ΥΦΑ, υπό την προϋπόθεση ότι το αέριο μπορεί να μεταφερθεί στο κράτος μέλος όπου χρειάζεται. Για τη βελτιστοποίηση της χρήσης του ΥΦΑ και της υποδομής αγωγών, η Επιτροπή προτείνει νέα εργαλεία για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη διαθέσιμη χωρητικότητα και νέους μηχανισμούς για να διασφαλιστεί ότι η χωρητικότητα δεν δεσμεύεται και δεν χρησιμοποιείται από τους φορείς της αγοράς. Προτείνεται, επίσης, η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, υπό το φως της υποψίας δολιοφθοράς των αγωγών φυσικού αερίου Nord Stream 1 & 2.
Επίσης, η Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιηθεί το 10% του Ταμείου Συνοχής για την περίοδο 2014-2020, αξίας περίπου 40 δις ευρώ, για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.
Η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση της οικονομικής δύναμης πυρός της ΕΕ για το REPowerEU, για να επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αποφύγει τον κατακερματισμό στην ενιαία αγορά.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι νέες προτάσεις της , σε συνδυασμό με τα ήδη συμφωνημένα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, την αποθήκευση φυσικού αερίου και την αναδιανομή των υπερβολικών κερδών του ενεργειακού τομέα, θα βελτιώσουν τη σταθερότητα στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα και μετά. Επίσης, η Επιτροπή τονίζει ότι τα μέτρα που πρότεινε χθες «θα συμβάλουν στον περαιτέρω μετριασμό της πίεσης των τιμών που αισθάνονται οι ευρωπαίοι πολίτες και η βιομηχανία, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού και μια λειτουργική εσωτερική αγορά». Η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του Προσωρινού Πλαισίου για την Κρίση για τις κρατικές ενισχύσεις, καθώς και τρόπους περιορισμού του αντίκτυπου των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
