Ο αριθμός των παιδιών που ταξιδεύουν προς διάφορους διεθνείς προορισμούς αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια.
Παρά το γεγονός ότι στα περισσότερα κράτη του κόσμου τα εμβολιαστικά προγράμματα έχουν διευρυνθεί υπάρχουν ακόμη περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη όπου ενδημούν νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό.
Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, οι ταξιδιώτες είτε είναι ενήλικες είτε παιδιά που επισκέπτονται τέτοιες περιοχές πρέπει να έχουν εμβολιαστεί έγκαιρα ώστε να αποφευχθεί πιθανή νόσηση.
Ο εμβολιασμός των παιδιών που πρόκειται να ταξιδέψουν απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και προγραμματισμό. Τα εμβόλια για τον ταξιδιώτη μπορεί να διακριθούν στα απαραίτητα που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, σε αναγκαία που αφορούν εμβόλια για να επιτραπεί η είσοδος σε κάποιο κράτος και σε συνιστώμενα για την πρόληψη συγκεκριμένης λοίμωξης κατά το ταξίδι σε ενδημικές περιοχές.
Τα παιδιά συνιστάται να είναι επαρκώς εμβολιασμένα για την ηλικία τους σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας. Είναι σκόπιμο να έχει γίνει ο σχετικός προγραμματισμός σε συνεργασία με τον παιδίατρο αρκετό διάστημα πριν το ταξίδι ώστε το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμού να τροποποιείται ως προς την ηλικία, τα μεσοδιαστήματα και την ταυτόχρονη χορήγηση εμβολίων για να μπορεί μέχρι την αναχώρηση, στο διαθέσιμο χρόνο, να επιτευχθεί ικανή ανοσοποίηση σε πολλαπλά αντιγόνα.
Επίσης πρέπει να γίνονται τα εμβόλια που κρίνονται αναγκαία κατά περίπτωση ανάλογα με την χώρα προορισμού. Σε περίπτωση που απαιτείται επιτάχυνση του προγράμματος εμβολιασμού αυτή θα πρέπει να ακολουθεί ορισμένους κανόνες. Δυο ή περισσότερα αδρανοποιημένα εμβόλια μπορεί να δοθούν ταυτόχρονα ή με οποιοδήποτε μεσοδιάστημα μεταξύ τους.
Το ίδιο μπορεί να γίνει με τη χορήγηση αδρανοποιημένων εμβολίων και από ζώντες εξασθενημένους ιούς. Δύο όμως εμβόλια με ζωντανούς ιούς μπορεί να δοθούν ταυτόχρονα ή με μεσοδιάστημα 28 ημερών.
Μοναδική εξαίρεση για την ταυτόχρονη χορήγηση εμβολίων αποτελεί του κίτρινου πυρετού και της χολέρας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον προγραμματισμό εμβολιασμών μετά τη χορήγηση ανοσοσφαιρίνης, λόγω της πιθανής μειωμένης ανοσογονικότητας των εμβολίων. Αυτό αφορά κυρίως τα εμβόλια ιλαρας-ερυθράς-παρωτίτιδας και ανεμευλογιάς ενώ δεν επηρεάζεται η ανοσολογική απάντηση των εμβολίων του κίτρινου πυρετού, του πόσιμου εμβολίου της πολιομυελίτιδας, του ροταϊού και όλων των αδρανοποιημένων. Τα ζώντα εμβόλια πρέπει να χορηγούνται 2 εβδομάδες πριν την ανοσοσφαιρίνη.
To εμβόλιο της ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας θα πρέπει να χορηγείται κατά προτίμηση 3-11 μήνες μετά την ανοσοσφαιρίνη ανάλογα με τη χορηγηθείσα δόση. Σε παιδιά που χορηγήθηκε IG για προφύλαξη ηπατίτιδας Α μπορεί να χορηγηθεί ζων εμβόλιο μετά από 3 μήνες ενώ σε παιδιά με νόσο Kawasaki που χορηγήθηκε ανοσοσφαιρίνη σε δόση 2 gr/Kg ΒΣ το εμβόλιο θα πρέπει να καθυστερεί για 11 μήνες. Παρότι το αποτέλεσμα της χορήγησης ανοσοσφαιρίνης στην ανοσογονικότητα του εμβολίου της ανεμευλογιάς δεν είναι γνωστό ισχύουν οι ίδιες συστάσεις με αυτές του εμβολίου για ιλαρά-ερυθρά-παρωτίτιδα.
Εμβόλιο Κίτρινου Πυρετού: Ο κίτρινος πυρετός είναι ιογενής νόσος που μεταδίδεται με κουνούπια με ιδιαίτερα υψηλή θνητότητα (20-50%) παρόλο που ο κίνδυνος νόσησης των ταξιδιωτών θεωρείται μικρός. Η νόσος ενδημεί σε χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και στην υποσαχάρια ζώνη της Αφρικής. Τα άτομα που θα επισκεφτούν αυτές τις περιοχές θα πρέπει να είναι εφοδιασμένα με το Διεθνές Πιστοποιητικό Εμβολιασμού (ΔΠΕ) που έχει 10ετή διάρκεια και βεβαιώνει ότι ο εμβολιασμός έχει γίνει τουλάχιστον 10 ημέρες πριν το ταξίδι. Το εμβόλιο κίτρινου πυρετού περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό του στελέχους 17D που πολλαπλασιάζεται σε έμβρυα κότας. Χορηγείται υποδόρια ή ενδομυϊκά σε 1 δόση (0,5 ml) και σύμφωνα με το ΔΠΕ απαιτείται επανάληψη ανά 10ετία. Θεωρείται γενικά ασφαλές και αποτελεσματικό (προστατευτικός τίτλος αντισωμάτων στο 90% σε 10 ημέρες). Η χορήγησή του συνιστάται σε παιδιά >9 μηνών διότι σε βρέφη μικρότερης ηλικίας αναφέρεται αυξημένη συχνότητα παρενεργειών και κυρίως εγκεφαλίτιδας από το στέλεχος του εμβολίου (0,5-4:1000 εμβολιασμένα βρέφη 6 ετών σε 2 δόσεις τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν το ταξίδι. Εμβόλιο Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας Η Ιαπωνική εγκεφαλίτιδα είναι ιογενής νόσος που οφείλεται σε αρμποιό, μεταδίδεται με τα κουνούπια και ενδημεί στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Εμβολιασμός συστήνεται για παιδιά που πρόκειται να παραμείνουν σε ενδημικές περιοχές για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του ενός μηνός. Υπάρχουν 2 εμβόλια κανένα από τα οποία δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Το πρώτο και παλαιότερο παρασκευάζεται στην Ιαπωνία και περιέχει κεκαθαρμένο νεκρό ιό που έχει πολλαπλασιαστεί σε εγκεφαλικά κύτταρα ποντικού. Το εμβόλιο χορηγείται υποδόρια σε παιδιά 3 ετών σε δόση 1ml τις ημέρες 0,7 και 30 ή εναλλακτικά τις ημέρες 0,7 και 14 αν πρόκειται να ταξιδέψουν σύντομα. Σε παιδιά 1-3 ετών χορηγείται δόση 0,5 ml στο ίδιο σχήμα. Η τελευταία δόση θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 10 ημέρες πριν την αναχώρηση. Το δεύτερο εμβόλιο που παρασκευάζεται στην Κίνα περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό του στελέχους SA-14-14-2 και φαίνεται να έχει σημαντικά υψηλή αποτελεσματικότητα ακόμα και με μια δόση των 0,5 ml υποδόρια από την ηλικία του ενός έτους. Αναμνηστική δόση μπορεί να χορηγηθεί μετά από ένα έτος.
Εμβόλιο Εγκεφαλίτιδας από Κρότωνες: Η νόσος προκαλείται από αρμποιό, μεταδίδεται με κρότωνες και ενδημεί σε πολλές περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, τη Ρωσία, τη Σιβηρία και σε κάποιες χώρες της Ανατολικής Ασίας (κυρίως Κίνα και Ιαπωνία). Μπορεί επίσης να μεταδοθεί από την κατανάλωση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών προϊόντων από προσβεβλημένα ζώα (κατσίκες). Το εμβόλιο, το οποίο δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα, περιέχει αδρανοποιημένο ιό και χορηγείται ενδομυϊκά σε 3 δόσεις σε παιδιά >1 έτους. Η 2η δόση χορηγείται 1-3 μήνες μετά την 1η (ή σε περίπτωση επιταχυνόμενου σχήματος σε 14 ημέρες) και η 3η δόση 5-12 μήνες μετά την 3η δόση. Επαναληπτικές δόσεις απαιτούνται ανά 3-5 χρόνια. Αντενδείκνυται σε παιδιά με σοβαρή αλλεργία στο αυγό, το κοτόπουλο ή κάποιο από τα συστατικά του και συνιστάται προσεκτική χορήγηση σε παιδιά με ιστορικό πυρετικών σπασμών (ιδίως ηλικίας 1-3 ετών).
Εμβόλιο Πολιομυελίτιδας (OPV ή IPV): Το εμβόλιο ενδείκνυται για ταξιδιώτες σε χώρες όπου ενδημεί η πολιομυελίτιδα, όπως Νιγηρία (κυρίως), Νίγηρας, Αίγυπτος, Αφγανιστάν, Ινδία και Πακιστάν. Επίσης, είναι προαπαιτούμενο για παιδιά
Εμβόλιο Ηπατίτιδας Α: Η ηπατίτιδα Α αξίζει ιδιαίτερης μνείας μιας και είναι το πιο συχνό νόσημα των ταξιδιωτών που προλαμβάνεται με εμβολιασμό. Γενικά, δεν υπάρχει χώρα μηδενικού κινδύνου. Ο κίνδυνος ηπατίτιδας Α για παιδιά που ταξιδεύουν σε χώρες υψηλής ενδημικότητας εκτιμάται σε 3-6 περιπτώσεις/1.000 ταξιδιώτες, ανά μήνα διαμονής σε ξενοδοχείο. Η νόσηση στα βρέφη και στα παιδιά83% για τον ορότυπο C αλλά είναι πολύ μικρότερη σε παιδιά
Εμβόλιο Λύσσας: Η λύσσα είναι ιογενής ανθρωποζωονόσος, μεταδίδεται με το σάλιο των μολυσμένων ζώων μετά από δήγμα και προκαλεί θανατηφόρο εγκεφαλομυελίτιδα. Η λύσσα ενδημεί σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν από μόλυνση σε 85 χώρες του κόσμου. Ξενιστής είναι συνήθως ο σκύλος αλλά και άλλα άγρια ζώα (π.χ. λύκος, αλεπού), νυχτερίδες κ.α. Τα παιδιά βρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο γιατί λόγω μικρού αναλογικά αναστήματος τα δήγματα μπορεί να είναι εκτεταμένα, σε αυτές τις ηλικίες τα δήγματα στο πρόσωπο είναι συχνότερα, προσελκύουν ευκολότερα τα ζώα και μπορεί να μη δηλώσουν το συμβάν. Το εμβόλιο συστήνεται για παιδιά που είτε ζουν ή θα επισκεφθούν και θα παραμείνουν για διάστημα πάνω από 1 μήνα σε ενδημικές περιοχές είτε θα ταξιδέψουν σε περιοχές όπου η αποτελεσματική προφύλαξη μετά την έκθεση είναι δυσχερής. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί μόνο το αδρανοποιημένο εμβόλιο που έχει πολλαπλασιασθεί σε διπλοειδή κύτταρα ανθρώπου (HDCV). Διεθνώς κυκλοφορούν επίσης εμβόλια που έχουν καλλιεργηθεί σε διπλοειδή κύτταρα πιθήκου Rhesus (RVA), σε ινοβλάστες κότας (PCECV) ή πάπιας (PDEV) και σε κεκαθαρμένα κύτταρα της σειράς Vero (PVRV). Πριν από την έκθεση χορηγούνται 3 δόσεις του 1 ml ενδομυϊκά (ή 0,1 ml ενδοδερμικά) στις ημέρες 0,7 και 21-28. Περιοδικές επαναληπτικές δόσεις (μετά από 1 και 5 χρόνια) απαιτούνται μόνο σε παιδιά που βρίσκονται σε συνεχή και συχνό κίνδυνο. Τα εμβόλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μετά από πιθανή έκθεση στον ιό. Σε αυτή την περίπτωση, αφού γίνει πρώτα καλός καθαρισμός του τραύματος με σαπούνι, νερό και στη συνέχεια με οινόπνευμα, στα παιδιά που έχουν ήδη εμβολιασθεί χορηγούνται άλλες 2 δόσεις εμβολίου, 0 και 3 ημέρες μετά. Στα παιδιά που δεν έχουν εμβολιασθεί στο παρελθόν χορηγείται άμεσα υπεράνοσος ανοσοσφαιρίνη σε δόση 20 IU/kg (η μισή ποσότητα ενίεται ενδομυϊκά και η άλλη μισή γύρω από το τραύμα) και 5 δόσεις εμβολίου 0,3,7,14 και 28 ημέρες μετά το δήγμα. Άτομα με ανοσοκαταστολή και εκείνα που λαμβάνουν κορτικοειδή ή ανθελονοσιακά παρουσιάζουν μειωμένη απάντηση στο εμβόλιο και θα πρέπει να ελέγχεται το επίπεδο ανοσίας μετά τον εμβολιασμό.
