Αλλάζουν όλα με τη νέα σύμβαση για τον σημαντικότερο δρόμο της Αττικής.
Με ρήτρες φωτιά που οδηγούν σε πέναλτι έως 20 εκατομμυρίων ανά όχημα που θα μείνει εγκλωβισμένο για πάνω από ένα 24ωρο στην Αττική Οδό και με αλλαγές στα διόδια μεταφέρεται στα στρατηγεία των οκτώ υποψηφίων επενδυτών η αξιολόγηση της τελικής σύμβασης παραχώρησης της Αττικής Οδού, η οποία θα καθορίσει το ύψος του τιμήματος αλλά και τον αριθμό των συμμετεχόντων.
Η νέα παραχώρηση λοιπόν επανέρχεται στο αρχικό σχέδιο της διαφορετικής χρέωσης εντός της ημέρας, με αύξηση του διοδίου στα 3,25 ευρώ για τις ώρες αιχμής για τέσσερις ώρες (από τις 7 έως τις 9 το πρωί και από 4 έως τις 6 το απόγευμα) μετά την πρώτη πενταετία.
Η κυβέρνηση έχει ορίσει την τιμή του διοδίου για τα πρώτα πέντε χρόνια της νέας σύμβασης στα 2,50 ευρώ από 2,80 σήμερα. Για την αύξηση, η οποία θα γίνει με την συναίνεση του ελληνικού δημοσίου, αρκεί στις υπόλοιπες ώρες μη αιχμής, να υπάρχει αισθητή μείωση της τιμής του κομίστρου ώστε ο μέσος όρος του διοδίου όλης της μέρας να μην ξεπερνά τα 2,50 ευρώ.
Το δικαίωμα αύξησης του διοδίου προκύπτει όταν η μέση ωριαία αύξηση της κυκλοφορίας κατά τις δυο περιόδους αιχμής (πρωί –απόγευμα) και τουλάχιστον για 2 ώρες της μέρας είναι χαμηλότερη των 45 χλμ./ώρα. Αυτό θα πρέπει να συμβαίνει για 30 μέρες και για περίοδο 6 συνεχόμενων μηνών (π.χ από Ιανουάριο έως Ιούνιο) αφαιρώντας το καλοκαίρι, σε 4 τμήματα του οδικού άξονα και με την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον σε τρία από αυτά, θα πρέπει να παρατηρούνται οι ανωτέρω συνθήκες. Πρόκειται για κομμάτια του αυτοκινητόδρομου αρκετά επιβαρυμένα σε επίπεδο κυκλοφορίας που δημιουργούν καθημερινά μεγάλες βραδυπορίες και αναστάτωση στους οδηγούς ανάμεσα στα οποία είναι τα τμήματα στον κόμβο Μεταμόρφωσης και στις δύο κατευθύνσεις, η Σήραγγα Βριλησσίων, η σήραγγα Δουκίσσης Πλακεντίας κ.α.
Η νέα σύμβαση εισάγει επιπλέον δύο καινούρια στοιχεία. Πρώτον, υιοθετεί ακριβότερα διόδια για τα φορτηγά παλαιότερης τεχνολογίας με μεγάλες εκπομπές ρύπων και φθηνότερα για την νεότερη γενιά Euro6, ευθυγραμμιζόμενη πλήρως και με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες που έχουν ήδη υιοθετηθεί στην Εγνατία Οδό. Δεύτερον για πρώτη φορά, ορίζει είσπραξη εσόδων υπέρ του δημοσίου που ανέρχεται σε ποσοστό 7,5% των μικτών εσόδων της Αττικής Οδού.
Τι αλλάζει με τις ρήτρες για τα συμβάντα
Ο πέλεκυς για τις καθυστερήσεις στην Αττική Οδό στους χρόνους ανταπόκρισης πέφτει βαρύς καθώς στην νέα παραχώρηση στο 90% των συμβάντων, ο χρόνος πρέπει να είναι μικρότερος από 10 λεπτά. Σε περίπτωση αποχιονισμού στο 80% των συμβάντων πρέπει να είναι κάτω από μισή ώρα.
Αν ο λειτουργός του δρόμου καθυστερήσει πάνω από μία ώρα να παρέμβει, το πέναλτι που πληρώνει είναι 600.000 ευρώ. Για να απομακρυνθεί το όχημα από το δρόμο, μέσω εταιρείας οδικής βοήθειας αν ο χρόνος που θα απαιτηθεί είναι μεταξύ 60 και 90 λεπτών το πρόστιμο είναι 500.000 ευρώ ανά όχημα και πάνω από τα 90 λεπτά ανεβαίνει στο 1,5 εκατ. ευρώ.
Δυσβάσταχτες γίνονται οι ρήτρες σε περίπτωση ακραίων καιρικών συμβάντων (χιονιά κ.ά) και εγκλωβισμού οχημάτων μέσα στον αυτοκινητόδρομο.
Για παράδειγμα από 6 ώρες έως ένα 24ωρο το πρόστιμο ανέρχεται στα 10 εκ. ανά όχημα ακόμη και αν δεν έχει επηρεαστεί η κυκλοφορία του δρόμου.
Από 24ωρο και πάνω η ποινή για κάθε συμβάν διπλασιάζεται στα 20 εκατομμύρια! Υπενθυμίζεται ότι για το συμβάν του χιονιά πριν 1,5 χρόνο η Αττική Οδός έχει επιβαρυνθεί με λιγότερα από 10 εκ. ευρώ.
Όπως σχολιάζει αρμόδια πηγή, μπορεί να μην επιβληθεί καμία ποινή στον λειτουργό στην αξιολόγηση για τους 20 δείκτες (σ.σ θα αναλύσουμε παρακάτω τη σημασία τους) αλλά επειδή έμειναν 5 αυτοκίνητα μέσα στην Αττική Οδό να κληθεί να πληρώσει 100 εκατομμύρια.
Πού οφείλονται τα εξοντωτικά πρόστιμα
Πρόκειται για εξοντωτικά πρόστιμα που αντανακλούν το αλαλούμ της κακοκαιρίας «Ελπίς» καθώς αν το μέτρο αυτό ίσχυε στον χιονιά του ’22 που εγκλώβισε 3.500 οχήματα στην Αττική Οδό από τα οποία το 30% εγκαταλείφθηκε και απομακρύνθηκε την επόμενη μέρα (1.050 αυτοκίνητα), η αντιστοίχιση του προστίμου είναι 20 δισ. (1.050 Χ 20 εκ.)! Κάτι που δίνει το κίνητρο στον παραχωρησιούχο να κλείσει εντελώς το δρόμο και να πληρώσει το πρόστιμο των 2 εκ. που αναλογεί σε αυτή την περίπτωση!
Υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, αποδίδουν τα αστρονομικά πρόστιμα στην ωρίμανση των έργων παραχώρησης στην Ελλάδα. Στα πρώτα έργα, όπως επισημαίνουν οι αναθέτουσες αρχές έριξαν όλο το βάρος στην κατασκευή χωρίς να επιβάλλουν τις ποινές που απαιτούνταν στην λειτουργία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρκετοί αυτοκινητόδρομοι να κλείνουν για επουσιώδεις λόγους με χαρακτηριστική περίπτωση τον Αυτοκινητόδρομο Αιγαίου, ο οποίος σφράγιζε συχνά τις σήραγγες των Τεμπών, αναγκάζοντας τους οδηγούς να πηγαίνουν από την παλιά εθνική οδό. Πλέον όλοι οι νέες συμβάσεις παραχώρησης και οι ΣΔΙΤ, υιοθετούν πολύ επώδυνα μέτρα για τους λειτουργούς, χρησιμοποιώντας τα ως μοχλό πίεσης για την διασφάλιση της ομαλής κυκλοφορίας ακόμα και στις πιο ακραίες συνθήκες.
Η προηγούμενη μάλιστα κυβέρνηση για τους ίδιους λόγους θέσπισε ρύθμιση που επιβάλλει πρόστιμο 1 εκατ. ευρώ για κάθε κλείσιμο αυτοκινητόδρομου, το οποίο διαμορφώνεται συνολικά στα 2 εκ. καθώς επιβάλλεται τόσο στις εταιρείες παραχώρησης όσο και στις εταιρείες λειτουργίας. Το πρόστιμο αυτό επιβλήθηκε τόσο στην Αττική Οδό για τον χιονιά του 2022 όσο και στην Ολυμπία Οδό για τις συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην Κακιά Σκάλα μετά τις κατολισθήσεις του περασμένου Δεκεμβρίου.
20 διαφορετικοί δείκτες απόδοσης
Η νέα σύμβαση παραχώρησης χωρίζει τον αυτοκινητόδρομο μήκους 70 χιλιομέτρων σε 70 κομμάτια του ενός χιλιομέτρου έκαστο και χρησιμοποιεί 20 δείκτες απόδοσης για να αξιολογήσει το βαθμό ανταπόκρισης του παραχωρησιούχου στον τομέα της λειτουργίας και συντήρησης. Με βάση τους δείκτες αυτούς βαθμολογείται ο λειτουργός και αν δεν πιάσει το στόχο πληρώνει πέναλτι.
Το νέο μοντέλο προβλέπει ότι εάν ο παραχωρησιούχος πάρει πάνω από 95 βαθμολογία δεν πληρώνει καμία ρήτρα και μόνο τότε έχει το δικαίωμα της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής του διοδίου.
Αν η βαθμολογία είναι μεταξύ 90 και 95 πληρώνει πέναλντι 2% (από 5% που ήταν στο προσχέδιο της σύμβασης) των εσόδων του προηγούμενου ημερολογιακού έτους. Δηλαδή στα 200 εκ. έσοδα θα καταβάλει 4 εκ. Μεταξύ βαθμολογίας 90 και 85 το 5% των εσόδων και αν είναι μεταξύ 85 και 80 το 7%. Για βαθμολογία κάτω από 80 θα πληρώσει το 10% (από 30% των εσόδων που ήταν στο αρχικό σχέδιο) με πρόβλεψη επίσης της καταγγελίας της σύμβασης. Πρόκειται για μέτρα που παράγοντες του χώρου εκτιμούν ότι εύκολα μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργία του αυτοκινητόδρομου.
Ως παράδειγμα φέρνουν τους τέσσερις δείκτες και τις νέες απαιτήσεις στον τομέα των σηράγγων και συγκεκριμένα στα κυκλώματα φωτισμού, τα συστήματα SCADA-TMS, στον αγωγό πυρόσβεσης και στην λειτουργία τηλεφώνων έκτακτης ανάγκης. Αν η βαθμολογία σε έναν από τους τέσσερις αυτούς δείκτες είναι μηδέν, τότε μηδενίζει και στους υπόλοιπους δείκτες ακόμη και αν τα άλλα τρία συστήματα δουλεύουν άριστα στερώντας για παράδειγμα την δυνατότητα της τιμαριθμικής ανατίμησης του διοδίου.
Όπως λένε στελέχη των κατασκευών πρόκειται για πολύ αυστηρές παραμέτρους αξιολόγησης που καθιστούν δύσκολο και το έργο των συμβούλων της κάθε κοινοπραξίας που καλείται να μελετήσει την πολυσέλιδη νέα σύμβαση και σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα.
