Τα προβλήματα των ανατολικοευρωπαϊκών πυρηνικών υποδομών, ειδικά λόγω της κλιματικής κρίσης που οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση ενέργειας και από την Ελλάδα αγγίζουν και τον καταναλωτή που καλείται να βάλει βαθιά το χέρι στην στέπη του για να αντεπεξέλθει στους υπέρογκους λογαριασμούς.
Μετά τις αυξήσεις στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας τον Ιούνιο, έρχονται νέες τον Ιούλιο, προκαλώντας προβληματισμό στους πολίτες.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Bloomberg, την ώρα που η δυτική Ευρώπη επικεντρώνεται στην αναβάθμιση ή την αντικατάσταση των παλαιών αντιδραστήρων, η ανατολική ήπειρος παλεύει να βρει μια νέα δυναμικότητα εδώ και δεκαετίες. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι ποιος θα πληρώσει γι’ αυτό και πόσο από αυτό θα γίνει πραγματικότητα.
Από την Τσεχική Δημοκρατία μέχρι τη Ρουμανία, καταρτίζονται σχέδια για «το μεγαλύτερο έργο του αιώνα». Προβλέπεται να κατασκευάσουν τουλάχιστον δώδεκα νέες πυρηνικές μονάδες με προϋπολογισμό σχεδόν 130 δισ. ευρώ (139 δισ. δολάρια), με βάση τις τελευταίες προβλέψεις που συγκέντρωσε το Bloomberg.
Η πρώτη θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσα σε μια δεκαετία. Οι εγκατασστάσεις άλλωστε των πρώην «σοσιαλιστικών» κρατών σε μεγάλο βαθμό διατηρούν ακόμη τις εγκαταστάσεις που τέθηκαν σε λειτουργία τις δεκαετίες του 1970 και 1980.
Οι κυβερνήσεις την ίδια ώρα έχουν αξιοποιήσει την πολιτική υποστήριξη για νέες εγκαταστάσεις, καθώς οι χώρες παλεύουν με την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια καθώς αναγκάστηκαν να απεξαρτηθούν από το φθηνότερο ρωσικό φυσικό αέριο.
Και εδώ είναι το ρίσκο που καλούνται να πάρουν, καθώς ελλείψει ιδιωτικών επενδύσεων στο συγκεκριμένο τομέα, απαιτούνται κυβερνητική παρέμβαση και επιδοτήσεις από την ΕΕ, κάτι που φυσικά θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό.
Η εικόνα στη Δυτική Ευρώπη, εν τω μεταξύ, είναι μικτή. Το Βέλγιο και η Ισπανία, για παράδειγμα, σχεδιάζουν τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, αν και το χρονοδιάγραμμα έχει μετατεθεί λόγω της ανησυχίας για τον ενεργειακό εφοδιασμό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Άλλοι είναι αμετακίνητοι. Η Αυστρία απέρριψε την πυρηνική ενέργεια σε δημοψήφισμα του 1978.
Η Γερμανία προχώρησε στην εγκατάλειψή της από τότε που η κυβέρνηση έλαβε την απόφαση μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011.
Το Βέλγιο, η Γαλλία, η Φινλανδία και η Σουηδία συνεχίζουν να παράγουν τουλάχιστον το 1/3 των αναγκών τους σε ενέργεια από αντιδραστήρες για περισσότερους από 100 εκατομμύρια πολίτες. Ο νεότερος αντιδραστήρας στην ΕΕ -ο Olkiluoto 3 στη Φινλανδία- άρχισε να παράγει ενέργεια πέρυσι.
Η τελευταία προσθήκη της Γαλλίας θα αρχίσει να παράγει ηλεκτρική ενέργεια αυτό το καλοκαίρι, ο αντιδραστήρας Flamanville-3 EPR που καθυστερεί εδώ και καιρό.
Ενώ οι κυβερνητικές επιδοτήσεις για να ξεκινήσουν οι νέοι αντιδραστήρες θα λάβουν σχεδόν σίγουρα την έγκριση της ΕΕ, η κλίμακα τους είναι εκφοβιστική. Αξίζει να δει κανείς την Πολωνία, στην παραγωγή ενέργειας της οποίας κυριαρχούσε επί μακρόν ο άνθρακας και οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί θα είναι οι πρώτοι της χώρας.
Η κυβέρνηση παραμένει εγκλωβισμένη σε διαπραγματεύσεις σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης των αντιδραστήρων της Westinghouse Electric που προορίζονται για το πρώτο της εργοστάσιο, το κόστος των οποίων μπορεί να ξεπεράσει τα 30 δισ. δολάρια – ένα ποσό που ισοδυναμεί με ολόκληρο τον αμυντικό προϋπολογισμό της χώρας για το 2023 ή με το 3,9% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.
Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δεν αναμένεται να λάβουν σύντομα επενδυτικές αποφάσεις. Περιμένουν να εγκρίνει η ΕΕ τη βοήθεια στο πλαίσιο του δημοσιονομικού κύκλου 2028 – 2034, ο οποίος θα εγκριθεί πιθανότατα τον προσεχή Ιούνιο. Τα σχέδια της ΕΕ για την πράσινη ενέργεια περιλαμβάνουν την πυρηνική ενέργεια.
Η Πολωνία θα μπορούσε να εξετάσει μια λεγόμενη συμφωνία «σύμβαση έναντι διαφοράς», μια μορφή κρατικής επιδότησης που χρησιμοποιείται από την Electricite de France SA και την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για τα έργα τους.
Η Ρουμανία δημιουργεί ένα όχημα ειδικού σκοπού και εξετάζει το συνδυασμό πράσινων ομολόγων, κρατικών δανείων και συμβάσεων για διαφορά, δήλωσε ο Vasile Dascalu, επικεφαλής των οικονομικών της κρατικής Nuclearelectrica.
Οι Τσέχοι, εν τω μεταξύ, θα αποφασίσουν μέχρι το τέλος Αυγούστου ποια εταιρεία θα γίνει προμηθευτής τουλάχιστον ενός αντιδραστήρα.
Η βιομηχανία αυτή έρχεται σε αντίθεση με το κρατικό μοντέλο της Κίνας και της Ρωσίας, οι οποίες κατασκευάζουν τους περισσότερους αντιδραστήρες. Τα ευρωπαϊκά πυρηνικά έργα είναι επίσης διαβόητα για τις καθυστερήσεις στην κατασκευή και την εκτίναξη του κόστους.
Προς το παρόν, οι μόνοι νέοι πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας εντός της ΕΕ που κατασκευάζονται είναι αυτός στη Σλοβακία και ένας νότια στην Ουγγαρία, όπου η Ρωσία χρηματοδοτεί την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας Paks II από τη Rosatom, τον κυρίαρχο προμηθευτή πυρηνικών καυσίμων στον κόσμο.
Αλλά ενώ ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είναι σύμμαχος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, η Rosatom έχει διαγραφεί από τον κατάλογο των πιθανών μελλοντικών προμηθευτών αλλού λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Για τον Strycek στη Σλοβακία, τα ζητήματα υπερβαίνουν επίσης τα χρήματα. Υπάρχει η στενή αλυσίδα εφοδιασμού και η έλλειψη εμπειρογνωμόνων και εργολάβων.
