Οι φονικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου, έχουν οδηγήσει σε άμεση δραστηριοποίηση στην περιοχή ώστε να επανεγκατασταθεί γρήγορα η βλάστηση. Η αρχή γίνεται με τη μεταφύτευση ελαιοδέντρων. Τα ελαιόδεντρα αναπτύσσονται σε εδάφη φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και αργούν στην καύση, εξηγεί ο δασοπόνος της Κυνηγετικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος, Τάσος Ξένος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο χρόνος αντίδρασης του κρατικού μηχανισμού. Από την άλλη πλευρά όμως, ο Δρ. Λυριντζής, διευθυντής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Αθηνών, σε δημοσίευση στην εφημερίδα Καθημερινή (29.08.2009), αναφέρει πως «η φύτευση ελαιόδεντρων σε καμένες δασικές εκτάσεις είναι μια συνήθης τακτική καταπατητών που έτσι προσπαθούν να αποδείξουν ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για καλλιεργήσιμες εκτάσεις, για χωράφια που δυνητικά στο μέλλον θα μπορούσαν να οικοδομηθούν». Αυτό όμως αρχίζει να δυσκολεύει με την κατάρτιση δασικών χαρτών, σχολιάζει ο κ. Ξένος.
Ποιες λοιπόν πρέπει να είναι οι κινήσεις του ανθρώπου μετά από μια δασική πυρκαγιά; Μήπως αρκεί να αφήσουμε τη φύση να κάνει το έργο της;
Τα δάση μπορούν να ανακάμψουν γρήγορα από τις φωτιές, αναλόγως φυσικά του μεγέθους της φωτιάς. Οι μικρής έντασης προσθέτουν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος και συντελούν στην αναγέννηση των φυτών. Το κάρβουνο για παράδειγμα, από το καμένο ξύλο, προσθέτει στο έδαφος ιχνοστοιχεία που βοηθούν στην ανάπτυξη των ριζών, τον χρωματισμό των λουλουδιών και αν μιλάμε για φρούτα, ενισχύει τη γεύση τους. Επίσης, οι φωτιές μικρής έκτασης και έντασης αυξάνουν το φως που πέφτει στο έδαφος αφού έχουν καεί και άρα απομακρυνθεί νεκρά δέντρα, κλαδιά και θάμνοι. Αυτό συχνά δημιουργεί μια ξαφνική ανάπτυξη της βλάστησης ως αποτέλεσμα της αύξησης του φωτός που είναι διαθέσιμο στα φυτά.
Για πιο μεγάλες και καταστροφικές φωτιές όμως, μπορεί να χρειαστεί να επέμβει ο άνθρωπος για την αναγέννηση του δάσους. Έτσι, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία περιφράξεων, προς αποφυγή διάβρωσης και καθίζησης του εδάφους αλλά και αποφυγή της καταπάτησης των νεαρών βλασταριών. Επίσης, μετά από εκτενή μελέτη ίσως χρειαστεί να βοηθήσει ο άνθρωπος με την μεταφύτευση ή σπορά συγκεκριμένων ενδημικών ειδών.
Μετά την πυρκαγιά του 2012 στο Άγιο Όρος, η έντονη επανασύσταση της βλάστησης, στην καμένη έκταση, αποτέλεσε ενθαρρυντικό στοιχείο για την επιτυχή αναγέννηση του δάσους με φυσικό τρόπο. Βασική προϋπόθεση, η προστασία της έκτασης αυτής από βόσκηση και καταπάτηση. Η αιτία, εξήγησε ο κ. Μάργαρης, καθηγητής ειδικός στην οικολογία των μεσογειακών φυτών και οικοσυστημάτων, βρίσκεται στο χαμένο άζωτο.
«Με τους καπνούς της φωτιάς χάνεται το 95% περίπου του αζώτου το οποίο υπάρχει στα υπέργεια μέρη των φυτών. Το άζωτο είναι απαραίτητο για τη ζωή ως κύριο συστατικό των πρωτεϊνών και των ενζύμων. Μία από τις βασικές προσαρμογές των φυτών αφορά την επανάκαμψη του αζώτου στην καμένη περιοχή. Έτσι, την πρώτη χρονιά μετά τη φωτιά γίνεται ενεργοποίηση της φύτρωσης των σπερμάτων ψυχανθών που υπάρχουν στην τράπεζα σπόρων του εδάφους. Τα ψυχανθή, όπως το άγριο τριφύλλι, έχουν στις ρίζες τους αποικίες μικροοργανισμών με τους οποίους δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα άζωτο. Με τον τρόπο αυτόν επαναφέρουν στο έδαφος το άζωτο που χάθηκε με τους καπνούς της φωτιάς. Τα ψυχανθή όμως, είναι άριστη κτηνοτροφή και οι βοσκοί το γνωρίζουν. Τα γιδοπρόβατα τρώνε τα ψυχανθή, οπότε η επαναφορά του αζώτου σταματά και αρχίζει η υποβάθμιση.»
Επομένως, σαν πρώτο βήμα πρέπει να είναι η απαγόρευση της βόσκησης, όπου αυτή υπάρχει. Επιπλέον, συνεχίζει ο κ. Ξένος, «η δημιουργία κορμοφραγμάτων και κλαδοπλεγμάτων κρίνεται απαραίτητη και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα δηλαδή πριν από τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές. Αυτό θα συγκρατήσει το επιφανειακό έδαφος και δεν θα το οδηγήσει στη θάλασσα με αποτέλεσμα να χαθεί και η τράπεζα σπόρων που βρίσκεται σε αυτό.» Εκτός από τους διάφορους σπόρους που υπάρχουν ήδη σε αυτό θα πέσουν και πολλοί σπόροι από τις κουκουνάρες από τα καμένα δέντρα οι οποίες θα ανοίξουν τις επόμενες μέρες από την πυρκαγιά. Γι’ αυτό, άμεση προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η προστασία του επιφανειακού εδάφους.
Όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι τo οικολογικό πρόβλημα που δημιουργείται τελευταία στις Μεσογειακές χώρες, και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, δεν οφείλεται τόσο στις ίδιες τις πυρκαγιές όσο στην αυξημένη συχνότητά τους. Άλλωστε, η διατήρηση των μεσογειακών οικοσυστημάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις δασικές πυρκαγιές. Έτσι, αυτή που οδηγεί τελικά σε αποδάσωση της περιοχής, είναι η μεταπυρική οικονομική δραστηριότητα του ανθρώπου, τόσο η υπερβόσκηση όσο και η οικοπεδοποίηση.
