Λίγο πριν καθίσει στο σκαμνί του Ευρωδικαστηρίου για μια υπόθεση βιολογικού θρίλερ, η Ιταλία συνεχίζει να μην εφαρμόζει επαρκή μέτρα για τον περιορισμό μιας ξενόφερτης απειλής, η οποία δυνητικά θα μπορούσε να ρημάξει την παραγωγή ελαιολάδου στη νότια Ευρώπη.
Τη λένε Xylella festidiosa –ένα ύπουλο βακτήριο που χαρακτηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ένας από τους πιο επικίνδυνους φυτοπαθογόνους παράγοντες του κόσμου. Μέσα σε δύο χρόνια από την πρώτη εμφάνισή της στην Ευρώπη το 2013, σάρωσε έκταση 2,3 εκατομμυρίων στρεμάτων στην Απουλία της Ιταλίας και κατέστρεψε γύρω στο ένα εκατομμύριο ελαιόδεντρα.
Μεγάλο μέρος της Απουλίας –το «τακούνι» στη μπότα της Ιταλίας- τέθηκε σε καραντίνα κατ΄ απαίτηση της Κομισιόν, και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων προειδοποίησε το 2015 ότι «η εδραίωση του βακτηρίου και η εξάπλωσή του στην Ευρώπη είναι πολύ πιθανή».
Οι ολέθριες επιπτώσεις της μόλυνσης πήραν το όνομα ΟQDS, ή «σύνδρομο ταχείας παρακμής της ελιάς».
Xylella fastidiosa
Παρόλο που η εισαγωγή φυτικού υλικού από την Απουλία έχει απαγορευτεί και στην Ελλάδα, ο κίνδυνος εξάπλωσης είναι υπαρκτός. Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Εισαγωγέων και Εξαγωγέων Φυτικού Υλικού (ΕΣΕΕΦΥ) προειδοποίησε στα μέσα του φετινού Νοεμβρίου πως, αν η Xylella περάσει τα σύνορα της Ελλάδας «θα αλλάξει συνολικά η μορφή της γεωργίας και ακόμη περισσότεροι Έλληνες θα οδηγηθούν στο εξωτερικό για αναζήτηση εργασίας».
Όπως επισήμανε ο Σύνδεσμος, σε περίπτωση εντοπισμού του βακτηρίου έστω και σε ένα δέντρο δεσμεύεται το σύνολο της παραγωγής σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων.
Στη Νότιο Αμερική από όπου κατάγεται, ο εισβολέας είναι διαβόητος για τις εκτεταμένες καταστροφές που προκάλεσε σε καλλιέργειες εσπεριδοειδών. Κυκλοφορεί σε πολλά στελέχη, ή παραλλαγές, και, εκτός από τα ελαιόδεντρα, προσβάλλει μια ασυνήθιστα μεγάλη γκάμα φυτών, όπως αμπέλια, εσπεριδοειδή, αμυγδαλιές και ροδακινιές, καθώς και καλλωπιστικά είδη όπως η πικροδάφνη.
Δύο χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση στην Ιταλία, η Xylella ανιχνεύθηκε στο φυτό πολύγαλα στη νότια Γαλλία, πριν περάσει στη συνέχεια στην Ισπανία όπου προσέβαλε κερασιές.
Στο ρεπορτάζ της για την άφιξη του βακτηρίου, η El Mundo το βάφτισε «Έμπολα των ελαιόδεντρων».
Έπειτα από μήνες αδράνειας, οι αρχές της Απουλίας συνεχίζουν τώρα τις προσπάθειες παρακολούθησης και περιορισμού του βακτηρίου στη νότια Απουλία, αναφέρει ο δικτυακός τόπος του Nature.
Ωστόσο το κονδύλι που εγκρίθηκε υπολείπεται 1,8 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση των μέτρων που συμφωνήθηκαν με την ΕΕ πριν από τέσσερα χρόνια.
Τα μόνα διαθέσιμα μέτρα είναι το ξερίζωμα και η καύση των προσβεβλημένων και των γειτονικών δέντρων και ο ψεκασμός κατά των εντόμων μέσω των οποίων μεταδίδεται η Xylella.
Το σχέδιο περιορισμού συνάντησε όμως τις αντιδράσεις αγροτών, περιβαλλοντιστών και πολιτικών, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν για την καταστροφή αιωνόβιων δέντρων.
Ακτιβιστές και ελαιοπαραγωγοί προσέφυγαν μάλιστα στην ιταλική δικαιοσύνη, ισχυριζόμενοι η επιδημία δεν οφείλεται στην Xylella. Τον Δεκέμβριο του 2016 το δικαστήριο διέταξε την αναστολή των μέτρων περιορισμού, τελικά όμως η υπόθεση παραπέμφθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο έκρινε ότι η λήψη μέτρων είναι αναγκαία.
Είχαν προηγηθεί εξάλλου τρεις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (διαθέσιμες εδώ, εδώ και εδώ) οι οποίες στηρίζουν την εφαρμογή του ευρωπαϊκού σχεδίου και ενοχοποιούν την Xylella για την επιδημία.
Αυτό όμως δεν σταμάτησε τις αντιεπιστημονικές και επικίνδυνες αντιδράσεις: φέτος την άνοιξη, οκτώ δήμαρχοι της Απουλίας ανακοίνωσαν ότι δεν σκόπευαν να συμμορφωθούν με τις συστάσεις.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούνιο, βουλευτές κατέθεσαν στη Γερουσία έγγραφα που υποτίθεται ότι κατέρριπταν τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, οι ισχυρισμοί τους όμως διαψεύστηκαν από ανεξάρτητη έκθεση της εθνικής επιστημονικής ακαδημίας Accademia dei Lincei.
Παρόλα αυτά, οι ακροάσεις για το θέμα συνεχίζονται μέχρι και τώρα στην κάτω Βουλή.
Μόνο μέσο πίεσης φαίνεται τώρα να είναι η απειλή ποινής από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο οποίο προσέφυγε η Κομισιόν. Σε περίπτωση που κριθεί ένοχη, η Ιταλία θα μπορούσε μεταξύ άλλων να χάσει τις επιδοτήσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Η λήψη μέτρων επείγει τώρα πιο πολύ από ποτέ, δεδομένου ότι η Xylella συνεχίζεται να εξαπλώνεται στην Απουλία από το 2013.
Η περιοχή παράγει το 40% του ιταλικού ελαιολάδου και καλύπτει το 15% της παγκόσμιας ζήτησης.
Και αν το βακτήριο επεκταθεί στη Νότια Ευρώπη θα τεθεί σε κίνδυνο η παγκόσμια παραγωγή, μαζί με τις οικονομίες των ελαιοπαραγωγών χωρών.
