Μια εντυπωσιακή ανατροπή στα δεδομένα της φορολογικής συμμόρφωσης και της πάταξης της φοροδιαφυγής καταγράφει η ελληνική οικονομία, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας. Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) φαίνεται πως κερδίζει το μεγάλο στοίχημα της είσπραξης του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, επιτυγχάνοντας επιδόσεις που όχι μόνο διορθώνουν παθογένειες δεκαετιών, αλλά τοποθετούν την Ελλάδα σε θέση οδηγού συγκριτικά με τους Ευρωπαίους εταίρους της.
Από το 2017, έτος που σηματοδότησε την έναρξη λειτουργίας της ΑΑΔΕ με τη σημερινή της μορφή, μέχρι και σήμερα, έχει υλοποιηθεί ένα εκτεταμένο και φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Το αποτέλεσμα είναι μετρήσιμο και εντυπωσιακό: το λεγόμενο «Κενό ΦΠΑ» (VAT Gap) —δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στα προσδοκώμενα έσοδα και αυτά που τελικά μπαίνουν στα ταμεία του κράτους— έχει συρρικνωθεί κατά 61%.
Αν γυρίσει κανείς τον χρόνο πίσω στο 2017, η εικόνα ήταν απογοητευτική. Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκείνης της περιόδου, η Ελλάδα έχανε σχεδόν το ένα τρίτο των εσόδων της από τον ΦΠΑ, με το κενό να υπολογίζεται στο δυσθεώρητο 29%. Επρόκειτο για μια τεράστια αιμορραγία στα δημόσια έσοδα, που τροφοδοτούσε την παραοικονομία και στερούσε πόρους από κρίσιμες κρατικές λειτουργίες.
Έξι χρόνια αργότερα, το τοπίο έχει αλλάξει ριζικά. Για το έτος 2023, οι εκτιμήσεις τοποθετούν πλέον το έλλειμμα αυτό στο 11,4%. Πρόκειται για μια θεαματική βελτίωση που δεν προέκυψε τυχαία, αλλά είναι απόρροια των συνεχών παρεμβάσεων, της ψηφιοποίησης των συναλλαγών και της αναβάθμισης των ελεγκτικών μηχανισμών. Μάλιστα, η πρόοδος είναι τόσο ραγδαία που αναθεωρήθηκαν προς το καλύτερο ακόμη και οι εκτιμήσεις για τα προηγούμενα έτη (2021 και 2022).
Το πιο αισιόδοξο στοιχείο, ωστόσο, αφορά το μέλλον. Οι προκαταρκτικές αναλύσεις για το τρέχον έτος, το 2024, προβλέπουν ότι το κενό ΦΠΑ θα σπάσει το ψυχολογικό φράγμα του διψήφιου ποσοστού και θα προσγειωθεί στο 9,0%. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, η Ελλάδα θα έχει καταφέρει να συμμορφωθεί πλήρως με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, αφήνοντας οριστικά πίσω της την εποχή της εκτεταμένης φοροδιαφυγής.
«Πρωταθλήτρια Ευρώπης» στη μείωση της φοροδιαφυγής
Η επιτυχία της Ελλάδας αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν συγκριθεί με το τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Σε μια περίοδο όπου πολλές χώρες της Ευρωζώνης αντιμετωπίζουν δυσκολίες και το μέσο ευρωπαϊκό κενό ΦΠΑ δείχνει τάσεις επιδείνωσης (αυξήθηκε κατά 1,6%), η Ελλάδα κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.
Τα βασικά ευρήματα της ευρωπαϊκής έκθεσης είναι αποκαλυπτικά:
-
Ρεκόρ Μείωσης: Η Ελλάδα κατέχει τα πρωτεία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τον ρυθμό μείωσης του ελλείμματος ΦΠΑ. Την περίοδο 2017–2023, η χώρα μας κατάφερε να μειώσει το ποσοστό αυτό κατά 17,6 εκατοστιαίες μονάδες, επίδοση που δεν έχει πλησιάσει κανένα άλλο κράτος-μέλος.
-
Αντίστροφη Πορεία: Ακόμη και στο διάστημα 2022–2023, όπου ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κινήθηκε αυξητικά, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στην ολιγομελή ομάδα των εννέα χωρών που συνέχισαν να μειώνουν το έλλειμμά τους, πετυχαίνοντας την 6η καλύτερη επίδοση ετησίως (μείωση 1,1%).
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της έκθεσης αφορά το είδος της φοροδιαφυγής που αντιμετωπίστηκε. Η Ελλάδα εμφανίζεται πλέον ως μία από τις τέσσερις χώρες της Ευρώπης με τα χαμηλότερα ποσοστά στη λεγόμενη «απάτη τύπου καρουζέλ» ή αλλιώς απάτη των εξαφανισμένων εμπόρων (missing trader intra-community fraud).
Πρόκειται για μια σύνθετη μορφή εγκλήματος όπου επιχειρήσεις εισπράττουν τον ΦΠΑ και στη συνέχεια εξαφανίζονται πριν τον αποδώσουν στο κράτος. Το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις ασφαλείας έναντι τέτοιων φαινομένων αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων πρόληψης και ανίχνευσης που έχει εγκαταστήσει η ΑΑΔΕ.
Τεχνολογία και Ψηφιοποίηση
Η μείωση του κενού ΦΠΑ δεν είναι προϊόν “μαγείας”, αλλά συστηματικής δουλειάς και επένδυσης στις νέες τεχνολογίες. Το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ΑΑΔΕ, καθώς και ο στρατηγικός σχεδιασμός για την πενταετία 2025–2029, βασίζονται σε συγκεκριμένους πυλώνες:
-
Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Η πλήρης ψηφιοποίηση των διαδικασιών έχει περιορίσει τη γραφειοκρατία και τα «παράθυρα» για παρατυπίες.
-
Data Analytics: Η χρήση προηγμένων εργαλείων ανάλυσης μεγάλων δεδομένων επιτρέπει στις αρχές να εντοπίζουν ύποπτες συμπεριφορές σε πραγματικό χρόνο, πριν η ζημιά γίνει μη αναστρέψιμη.
-
Ηλεκτρονικές Διασταυρώσεις: Η δυνατότητα μαζικών και αυτόματων διασταυρώσεων στοιχείων έχει καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την απόκρυψη συναλλαγών.
-
Συμμόρφωση: Η ενίσχυση της κουλτούρας της οικειοθελούς συμμόρφωσης, μέσω της απλοποίησης των διαδικασιών, έχει παίξει επίσης καθοριστικό ρόλο.
Ο Διοικητής της ΑΑΔΕ, Γιώργος Πιτσιλής, σχολιάζοντας τα ευρήματα, τόνισε τη δέσμευση της Αρχής να συνεχίσει με την ίδια ένταση. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, στόχος δεν είναι μόνο η ενίσχυση των ταμείων, αλλά η στήριξη της ελληνικής οικονομίας συνολικά και η διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού. Άλλωστε, όταν το κενό ΦΠΑ μειώνεται, οι συνεπείς επιχειρηματίες παύουν να υφίστανται τον αθέμιτο ανταγωνισμό από εκείνους που φοροδιαφεύγουν, δημιουργώντας μια πιο δίκαιη αγορά για όλους.