Εκατοντάδες ή και χιλιάδες ευρώ για πετρέλαιο τον χειμώνα και για ρεύμα το καλοκαίρι ξοδεύει κάθε χρόνο εν μέσω οικονομικής κρίσης το ελληνικό νοικοκυριό για θέρμανση και ψύξη αντίστοιχα, την ίδια στιγμή που οι βιοκλιματικές κατασκευές προσφέρουν πολύ μεγάλα ποσοστά εξοικονόμησης ενέργειας και χρημάτων.
Ενώ τα πιο πολλά σπίτια στη χώρα χάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό της θερμότητας από την εξωτερική τοιχοποιία και τον αερισμό τους, θα μπορούσαν να μην καίνε ούτε μία σταγόνα πετρέλαιο αν είχαν κατασκευαστεί σωστά.
Εναλλακτικά, θα μπορούσαν τα υπάρχοντα κτίσματα, με τις κατάλληλες βιοκλιματικές παρεμβάσεις, να μειώσουν στο μισό την κατανάλωση πετρελαίου.
Η εκτίμηση αυτή δεν είναι καθόλου ουτοπική αλλά απόλυτα ρεαλιστική, τονίζει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο μηχανολόγος μηχανικός, σύμβουλος βιοκλιματικής παθητικής κατασκευής Χρήστος Λαζαρίδης, ο οποίος εξηγεί τα ενεργειακά προβλήματα των σημερινών κατασκευών και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αντιμετωπιστούν.
«Η ενεργειακή κατανάλωση στα συμβατικά κτίρια μπορεί να φτάσει τα 20 λίτρα πετρέλαιο ανά τετραγωνικό μέτρο τον χρόνο, γεγονός που συνεπάγεται -για μια κατοικία των 100 τετραγωνικών μέτρων- ενεργειακή κατανάλωση ύψους 1.800 ευρώ το χρόνο, υπολογίζοντας μια σχετικά οικονομική τιμή πετρελαίου της τάξης του 0,9 ευρώ το λίτρο. Αντίθετα, ένα σπίτι των ίδιων τετραγωνικών μέτρων, που κατασκευάζεται με τις αρχές της παθητικής κατασκευής, μπορεί να καταναλώνει ενέργεια που φτάνει το 1,5 λίτρο πετρέλαιο ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο, με τα κλιματολογικά δεδομένα που ισχύουν στη Γερμανία. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται για το ίδιο σπίτι των 100 τετραγωνικών μέτρων και την ίδια τιμή πετρελαίου, μια ετήσια ενεργειακή κατανάλωση ύψους μόλις 135 ευρώ» σημειώνει ο κ. Λαζαρίδης. Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος επισημαίνει ότι στην Ελλάδα, όπου το κλίμα είναι ηπιότερο, η ενεργειακή κατανάλωση θα μπορούσε να μειωθεί ακόμη περισσότερο.
Παρουσιάζοντας το παράδειγμα μιας παρέμβασης που έγινε σε κατοικία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αναφέρει ότι εγκαταστάθηκε σε αυτήν ηλιακός θερμοσίφωνας ενώ το δοχείο τοποθετήθηκε μέσα στο διαμέρισμα και συνδέθηκε, μέσω εναλλακτών και με το δίκτυο του φυσικού αερίου. Παράλληλα έγινε θερμομόνωση στην εξωτερική τοιχοποιία του διαμερίσματος, από την εσωτερική του πλευρά ενώ τοποθετήθηκαν και νέα κατάλληλα θερμομονωμένα εξωτερικά κουφώματα. Το συνολικό ύψος των παρεμβάσεων υπολογίζεται σε 8.000 ευρώ ενώ η κατανάλωση ενέργειας μειώθηκε από 16 λίτρα ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο σε εννέα (δηλαδή το κόστος μειώθηκε από 1.440 ευρώ ετησίως σε 810). Με βάση τα ποσά που εξοικονομούνται πλέον από τη θέρμανση και την ψύξη, η απόσβεση του κόστους των παρεμβάσεων υπολογίζεται ότι θα γίνει σε έναν χρονικό ορίζοντα δεκαετίας.
Από πού προέρχονται οι απώλειες ενέργειας
«Γενικά οι απώλειες ενέργειας σε ένα σπίτι προέρχονται κατά 25% από την εξωτερική τοιχοποιία, κατά 25% επίσης από τον αερισμό του σπιτιού όταν ανοίγουμε τα παράθυρα, κατά 18% από τα κουφώματα, κατά 12% από την καπνοδόχο, κατά 13% από τη σκεπή και κατά 7% από το πάτωμα και το υπόγειο» επισημαίνει ο κ. Λαζαρίδης.
Με βάση τα στοιχεία αυτά διευκρινίζει ότι για την κατασκευή ενός σπιτιού εξαρχής με τους βιοκλιματικούς κανόνες λαμβάνονται προβλέψεις για τη θερμομόνωσή του, την αεροστεγανότητα, τον ελεγχόμενο αερισμό και την αποφυγή απωλειών από το πάτωμα προς τα μπαλκόνια (θερμογέφυρες). Εφόσον υπάρχει, μάλιστα, η δυνατότητα μπορεί να επιλεγούν ο προσανατολισμός και η θέση του σπιτιού ώστε να εκμεταλλεύεται τον ήλιο του χειμώνα και να προστατεύεται από τον ήλιο του καλοκαιριού, να κατασκευαστούν περισσότερα ανοίγματα στη νότια πλευρά και καθόλου ανοίγματα στη βόρεια, να γίνουν φυτεύσεις φυλλοβόλων δέντρων στη νότια πλευρά και αειθαλών στη βόρεια και να εγκατασταθούν βοηθητικά φωτοβολταϊκά συστήματα, ανεμιστήρες που παράγουν ενέργεια από τον αέρα ή και συστήματα γεωθερμίας.
Σε ό,τι αφορά την θερμομόνωση, τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί ειδικά υλικά με συγκεκριμένες προδιαγραφές για την εξωτερική τοιχοποιία, για την επαφή με το χώμα, τον αέρα ή τον ήλιο. Ένα από αυτά είναι και η βιομηχανική κάνναβη, η οποία ως υλικό, σε σύγκριση με άλλα θερμομονωτικά υλικά, σημειώνει μεγαλύτερα ποσοστά αντοχής στην ηλιακή ενέργεια, καθυστερώντας σημαντικά το πέρασμά της στο εσωτερικό ενός σπιτιού.
Από την άλλη πλευρά, η αεροστεγανότητα θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική ώστε να μην περνά ο εξωτερικός αέρας στο εσωτερικό του κτιρίου. Αυτή επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση συγκεκριμένων υλικών (πλαστικών, σιλικόνης, ελαστικών υλικών και αυτοκόλλητων ταινιών) στα σημεία επαφής του θερμομονωτικού υλικού με τους τοίχους και τις καπνοδόχους.
Τα περισσότερα ελληνικά σπίτια, άλλωστε, υφίστανται μεγάλες απώλειες θερμότητας η οποία διαφεύγει από τα πατώματα προς τα μπαλκόνια. «Τα παλιά κτίρια με τον τρόπο που είναι χτισμένα δεν μπορούν ποτέ να έχουν επιδόσεις αντίστοιχες με εκείνες των βιοκλιματικών, παθητικών κατασκευών, γιατί έχουν ενεργοβόρες θερμογέφυρες, δηλαδή σημεία από τα οποία η θερμότητα φεύγει προς το εξωτερικό, με ροή ενέργειας από μέσα προς τα έξω το χειμώνα και αντίστροφα το καλοκαίρι. Τέτοια σημεία είναι τα μπαλκόνια. Για να αντιμετωπιστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε μια καινούρια κατασκευή, το μπαλκόνι δημιουργείται σε μια απόσταση από το κυρίως κτίριο, εφόσον διασφαλιστούν όλοι οι κανόνες στατικότητας, και στο διάστημα αυτό τοποθετείται ισχυρή θερμομόνωση προκειμένου να εκμηδενιστούν αυτές οι ενεργειακές απώλειες» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Λαζαρίδης.
Σημαντικός είναι και ο ρόλος των κουφωμάτων καθώς οι πλέον σύγχρονες κατασκευές διαθέτουν όχι απλώς διπλό αλλά και τριπλό τζάμι, με μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ των τζαμιών, ισχυρή στεγανοποίηση στα σημεία επαφής με τον τοίχο, διαστήματα στην κατασκευή των κουφωμάτων που διασφαλίζουν την αεροστεγανότητα, ειδικά θερμομονωτικά υλικά, ακόμη και σημεία εξόδου για τις υγροποιήσεις των τζαμιών.
Τέτοιου είδους παρεμβάσεις μπορούν να συμπληρωθούν από ενέργειες που μειώνουν στο μηδέν οποιαδήποτε ενεργειακή απώλεια και μπορεί να φαίνονται υπερβολικές για τα ελληνικά δεδομένα, ωστόσο εφαρμόζονται στο εξωτερικό, κυρίως σε χώρες με ιδιαίτερα ψυχρό κλίμα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ακραίας λεπτομέρειας στην κατασκευή είναι οι ειδικές κατασκευές για μπρίζες ώστε να μην φεύγει θερμότητα μέσω των κυτίων που διαθέτουν (αεροστεγανότητα) και οι δεξαμενές ομβρίων υδάτων που συγκεντρώνουν τα νερά της βροχής για άρδευση ή για το καζανάκι του μπάνιου.
«Σε ό,τι αφορά τα σημερινά δεδομένα της ενεργειακής κατανάλωσης γνωρίζουμε ότι το 50% της αναλώμενης ενέργειας στον πλανήτη κατευθύνεται στη θέρμανση και την ψύξη κτιρίων σε όλον τον κόσμο, ενώ 25% της ενέργειας αξιοποιείται στις μεταφορές και 25% στη βιομηχανία. Αυτό σημαίνει ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας γίνεται στις ιδιωτικές κατοικίες και αυτό μπορεί να αλλάξει. Βασική προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι η συνεργασία μεταξύ των ειδικών που εμπλέκονται σε μια κατασκευή, η σωστή πληροφόρηση και ενημέρωση και η επικοινωνία μεταξύ του ιδιοκτήτη και της ομάδας που θα αναλάβει την κατασκευή» λέει ο κ. Λαζαρίδης και επικαλείται τη γνωστή φράση: «αν θέλεις να χτίσεις ένα καράβι, δεν παίρνεις ξύλα και καρφιά αλλά μεταφέρεις στους εργάτες το συναίσθημα της ανοιχτής θάλασσας».
