Ενεργειακή ασφυξία στην Ευρώπη: Οι φόβοι για νέες αυξήσεις τιμών και ο δύσκολος χειμώνας που έρχεται

Ευρώπη ήθελε να πιστέψει ότι η ενεργειακή κρίση ανήκει στο παρελθόν. Ότι μετά τον πανικό του 2022, τις εκτοξευμένες τιμές και τα άδεια νοικοκυριά, είχε βρεθεί μια εύθραυστη ισορροπία. Όμως η αλήθεια είναι πιο σκοτεινή: πίσω από τη σχετική ηρεμία της αγοράς, η ήπειρος παραμένει ενεργειακά ευάλωτη, εκτεθειμένη σε εξωγενείς κραδασμούς και αντιμέτωπη με έναν χειμώνα που πολλοί στις Βρυξέλλες φοβούνται να συζητήσουν ανοιχτά.

Οι προειδοποιήσεις πληθαίνουν. Τα αποθέματα φυσικού αερίου δεν προσφέρουν πια την ψευδαίσθηση ασφάλειας. Η εξάρτηση απλώς άλλαξε πρόσωπο. Και μαζί της, επιστρέφει ο εφιάλτης των αυξήσεων.

Η ψευδαίσθηση της “απεξάρτησης”

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση πανηγύρισε για τη δραστική μείωση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου. Όμως η πραγματικότητα αποδείχθηκε λιγότερο θριαμβευτική. Το κενό καλύφθηκε:

1. με LNG από τις ΗΠΑ,
2. με εισαγωγές από Κατάρ και Αφρική,
3. με προσωρινές λύσεις που αύξησαν το κόστος.

Η Ευρώπη σήμερα δεν είναι ανεξάρτητη. Είναι απλώς πολλαπλά εξαρτημένη — και συχνά με δυσμενέστερους όρους.

Η εύθραυστη ισορροπία του LNG

Το υγροποιημένο φυσικό αέριο παρουσιάστηκε ως σωσίβιο. Στην πράξη όμως:

1. ανταγωνίζεται την Ασία στις ίδιες φορτώσεις,
2. υπόκειται σε διεθνείς χρηματιστηριακές πιέσεις,
3. επηρεάζεται άμεσα από γεωπολιτικές κρίσεις.

Ένα θερμό καλοκαίρι στην Κίνα ή μια κρίση στη Μέση Ανατολή αρκεί για να τινάξει στον αέρα τις ευρωπαϊκές τιμές. Και η αγορά το γνωρίζει.

Γεωπολιτική αβεβαιότητα: ο μόνιμος εφιάλτης

Η σύρραξη στη Μέση Ανατολή, οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, η ένταση στον Περσικό Κόλπο και ο ασταθής ρόλος του Ιράν δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Οι αγορές ενέργειας λειτουργούν με τον φόβο και τα σενάρια χειρότερης περίπτωσης.

Ακόμα και χωρίς πραγματική έλλειψη, αρκεί η απειλή διακοπής για να αυξηθούν οι τιμές. Κι αυτό, η Ευρώπη το έχει ήδη πληρώσει ακριβά.

Τα αποθέματα δεν λένε όλη την αλήθεια

Τα επίσημα στοιχεία για τα ευρωπαϊκά αποθέματα αερίου χρησιμοποιούνται συχνά για καθησυχασμό. Όμως:

1. τα αποθέματα είναι πεπερασμένα,
2. η αναπλήρωση εξαρτάται από διεθνείς τιμές,
3. η κατανάλωση αυξάνεται σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Ένας βαρύς χειμώνας ή μια πρόωρη ψυχρή περίοδος μπορούν να οδηγήσουν σε ταχεία αποστράγγιση, πυροδοτώντας πανικό στις αγορές.

Η πράσινη μετάβαση: αναγκαία αλλά ατελής

Η Ευρώπη επένδυσε πολιτικά στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Όμως:

1. η παραγωγή είναι διακυμαινόμενη,
2. τα δίκτυα συχνά ανεπαρκή,
3. η αποθήκευση ενέργειας παραμένει το μεγάλο στοίχημα.

Χωρίς σταθερό backup –κυρίως φυσικό αέριο– το σύστημα παραμένει ευάλωτο. Η πράσινη μετάβαση δεν προστατεύει ακόμη τον καταναλωτή από τις αυξήσεις.

Ο κοινωνικός παράγοντας: πολιτικός κίνδυνος

Οι νέες αυξήσεις δεν είναι απλώς οικονομικό ζήτημα. Είναι πολιτική απειλή.

1. νοικοκυριά που ήδη πιέζονται,
2. μικρομεσαίες επιχειρήσεις στα όρια της βιωσιμότητας,
3. κοινωνική κόπωση από τη “διαρκή κρίση”.

Σε πολλές χώρες, το ενεργειακό κόστος μετατρέπεται σε όπλο λαϊκισμού και πολιτικής αμφισβήτησης της πράσινης ατζέντας.

Ένας χειμώνας χωρίς βεβαιότητες

Η Ευρώπη δεν βρίσκεται (ακόμη) σε ενεργειακό σοκ. Βρίσκεται όμως σε διαρκή επισφάλεια. Κάθε νέος γεωπολιτικός κραδασμός, κάθε αλλαγή καιρού, κάθε διαταραχή αγοράς μπορεί να μεταφραστεί σε:

1. νέες αυξήσεις λογαριασμών,
2. κρατικές παρεμβάσεις,
3. κοινωνική ένταση.

Η ενεργειακή ασφυξία δεν έρχεται πάντα με εκρήξεις. Συχνά έρχεται αθόρυβα – με έναν λογαριασμό που δεν βγαίνει.