Τα φυτά μπορούν να «πιάνουν» ήχους και οσμές. Μπορούν να «αισθάνονται», να «θυμούνται», να αντιδρούν σε ερεθίσματα («σε 15 με 20 περιβαλλοντικές μεταβλητές»), αλλά και να «μαθαίνουν» από τις αντιδράσεις τους.
«Νιώθουν» τη βαρύτητα, εντοπίζουν την υγρασία, «αισθάνονται» τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και «βλέπουν» τα εμπόδια στο έδαφος, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε οι ρίζες τους να αλλάζουν κατεύθυνση πριν τα αγγίξουν. Κοινώς, κάνουν όλα όσα κάνουμε εμείς οι άνθρωποι με τις πέντε αισθήσεις μας… και ακόμη περισσότερα. Και όλα αυτά χωρίς εγκέφαλο, μάτια, μύτη ή αυτιά.
«Αυτό είναι που μας φαίνεται απίστευτο, καθώς εμείς οι άνθρωποι υποθέτουμε αυτομάτως ότι χρειάζεσαι εγκέφαλο για να επεξεργάζεσαι πληροφορίες», δηλώνει χαρακτηριστικά ο Μάικλ Πόλαν, πολυβραβευμένος Αμερικανός συγγραφέας με πολλά best-sellers στο ενεργητικό του, που αρθρογραφεί κατά καιρούς και σε περιοδικά όπως το έγκυρο «The New Yorker».
Με τον Πόλαν, ωστόσο, δείχνουν πλέον να συμφωνούν και πολλοί άλλοι, όπως για παράδειγμα ο Ιταλός νευροβιολόγος Στέφανο Μανκούζο, διευθυντής του Διεθνούς Εργαστηρίου για τη Νευροβιολογία των Φυτών στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας («International Laboratory of Plant Neurobiology») και συγγραφέας του βιβλίου «Brilliant Green: Τhe surprising history and science of plant intelligence», στο οποίο αφιέρωσε εκτενές δημοσίευμα ο βρετανικός «Guardian».«Η νοημοσύνη συνίσταται στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και τα φυτά είναι εντυπωσιακά ικανά στο να λύνουν τα προβλήματά τους», σημειώνει ο Μανκούζο.
Οπως τα ζώα, έτσι και τα φυτά για να επιβιώσουν στη φύση πρέπει να μπορούν να βρίσκουν ενέργεια, να αναπαράγονται, καθώς και να προστατεύονται από εξωτερικούς εχθρούς. Για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια, στρέφονται στον ήλιο, σε πολλές περιπτώσεις κυριολεκτικά, γυρίζοντας τα φύλλα τους προς το φως ή «βγαίνοντας» από τη σκιά. Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι στη φύση υπάρχουν και περί τα 600 είδη «σαρκοφάγων» φυτών που παίρνουν ενέργεια παγιδεύοντας και εν συνεχεία τρώγοντας έντομα ή ακόμη και ζώα (ποντίκια, ακόμη και πουλιά). Το είδος Διωναία (Venus Flytrap) ίσως να είναι το πιο γνωστό της κατηγορίας.
Τα φυτά μπορούν επίσης να αναπαράγονται εκμεταλλευόμενα άλλους οργανισμούς (επικονιαστές), αλλά και να επιλέγουν τους «ικανότερους» μεταξύ των επικονιαστών για να μεταφέρουν τη γύρη τους. Τα φυτά είναι επίσης σε θέση να υπερασπίζονται τον εαυτό τους από εξωτερικούς εχθρούς (κάμπιες κ.ά.), κάνοντας χρήση ενός «οπλοστασίου» που αποτελείται από «απίστευτης ποικιλίας τοξικές ουσίες». Δεν είναι σπάνια, μάλιστα, η τοξική τους άμυνα να εκδηλώνεται όχι συνολικά, αλλά μόνο σε εκείνα τα φύλλα που απειλούνται.
Ο πρώτος που υποστήριξε ότι τα φυτά έχουν «αισθήσεις»
Η θεωρία γύρω από τη «νοημοσύνη» των φυτών εξακολουθεί να θεωρείται ριζοσπαστική ακόμη και σήμερα, εν έτει 2015. Ωστόσο δεν είναι καινοφανής. Ο Δαρβίνος (1809-1882) μελέτησε τα φυτά επί δεκαετίες και ήταν ένας από τους πρώτους που υποστήριξαν ότι αυτά εκδηλώνουν «αισθήσεις» και ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα.
Ο Δαρβίνος είχε μάλιστα προχωρήσει ακόμη παραπέρα, υποστηρίζοντας ότι ο «εγκέφαλος» των φυτών βρίσκεται στις ρίζες τους (στα ριζίδια-radicles).
Σχεδόν δύο αιώνες μετά οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας, υπό τον νευροβιολόγο Στέφανο Μανκούζο, έρχονται να επιβεβαιώσουν τη θεωρία του Δαρβίνου περί ριζιδίων, υποστηρίζοντας ότι αυτά τα μέρη των φυτών «εκπέμπουν» σήματα παρόμοια με εκείνα που στέλνουν και οι νευρώνες στους εγκεφάλους των ζώων.
Πειράματα
Παράλληλα, μέσα από πειράματα τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί η δυνατότητα των φυτών να αντιδρούν στον ήχο, για παράδειγμα, μιας κάμπιας που μασουλάει φύλλα (ακόμη κι όταν δεν μασουλάει τα φύλλα τους), καθώς και να «μαθαίνουν» από την εμπειρία (σύμφωνα με πειράματα που έγιναν σε μιμόζες, οι οποίες έχουν τη χαρακτηριστική ιδιότητα να κλείνουν και να γέρνουν προς τα κάτω τα φύλλα τους όταν κάτι τα αγγίζει).
«Με άλλα λόγια, τα φυτά δεν αντιδρούν απλώς στις όποιες απειλές ή ευκαιρίες, αλλά πρέπει να αποφασίσουν και σε ποιον βαθμό θα αντιδράσουν», σχολιάζει σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα «Guardian».
Να σημειωθεί, επίσης, ότι τα φυτά έχουν και την ικανότητα να επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από πληθώρα τρόπων: αξιοποιώντας μια ευρεία γκάμα από μυρωδιές, ηλεκτρικά σήματα, ακόμη και δονήσεις.
