Φανταστείτε να βγαίνετε έξω μετά από 17 χρόνια ζωής στα υπόγεια, και τελικά να σας «πέφτει ο πισινός».
Αυτή είναι η τραγική μοίρα για κάποια τζιτζίκια της Αμερικής. Αυτά τα έντομα περνούν τα νιάτα τους υπογείως, τρεφόμενα με ρίζες. Μετά από 13 ή 17 χρόνια, βγαίνουν ταυτόχρονα στην επιφάνεια του εδάφους, θυμίζοντας πληγή από κάποια βιβλική καταστροφή, για κάποιες εβδομάδες γεμάτες τραγούδι και σεξ. Καθώς όμως βγαίνουν, κάποια συναντούν σπόρους του μύκητα Massospora.
Μια εβδομάδα μετά από αυτές τις συναντήσεις, το πίσω μέρος της κοιλιάς του τζίτζικα πέφτει, αποκαλύπτοντας μία περίεργη λευκή μάζα. Αυτός είναι ο μύκητας που μεγάλωσε στον τζίτζικα, έφαγε τα όργανά του, και μετέτρεψε το τρίτο και τελευταίο κομμάτι του σώματός του σε μια μάζα σπόρων. Τα έντομα αυτά που πλέον δεν έχουν πισινό, συνεχίζουν να ζουν σα να μη συνέβει τίποτα. Και καθώς πετούν, οι σπόροι πέφτουν από τα εκτεθειμένα πίσω μέρη τους και προσγειώνονται πάνω σε άλλα τζιτζίκια ή εμποτίζουν το έδαφος. «Τα λέμε ιπτάμενες αλατιέρες θανάτου», λέει ο Matt Kasson, που μελετάει τους μύκητες στο West Virginia University.
Ο μύκητας Massospora και η ικανότητά του να τρώει το ένα τρίτο του σώματος των εντόμων, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, όμως μόλις τώρα ανακάλυψε ο Kasson με την ομάδα του πως έχει κι άλλο μυστικό: ναρκώνει τα θύματά του με παραισθησιογόνες ουσίες. Ίσως γι’ αυτό «συνεχίζουν τα τζιτζίκια να κινούνται σα να μην συμβαίνει τίποτα ακόμα κι αν έχει πέσει το ένα τρίτο του σώματός τους», σημειώνει ο Kasson.
Για να μελετήσει κάποιος αυτόν τον μύκητα, «πρέπει πραγματικά να βρίσκεσαι στο κατάλληλο σημείο την κατάλληλη στιγμή», συνεχίζει ο Kasson. Γι’ αυτόν, η κατάλληλη στιγμή ήταν τον Μάιο του 2016, όταν εμφανίστηκαν δισεκατομμύρια τζιτζίκια στη βορειοανατολική Αμερική. Μαζί με τους συνεργάτες του συνέλεξαν περίπου 150 από τις άτυχες «αλατιέρες». Και έναν χρόνο μετά, ένας άλλος συνάδερφος συμπλήρωσε τη συλλογή με τζιτζίκια, ενός άλλου είδους που εμφανίζεται κάθε χρόνο, των οποίων τα φτερά ήταν προσβεβλημένα.
Ο Greg Boyce, μέλος της ομάδας του Kasson, έλεγξε τα χημικά που βρέθηκαν στη λευκή μάζα των τζιτζικιών. Και έμεινε έκπληκτος όταν διαπίστωσε ότι τα προσβεβλημένα φτερά είχαν γεμίσει με ψιλοκυβίνη, το ισχυρό παραισθησιογόνο που συναντάται στα «μαγικά» μανιτάρια. «Στην αρχή, σκέφτηκα: Αποκλείεται. Αδύνατον.» Εξάλλου, κανείς δεν εντόπισε ψιλοκυβίνη σε ο,τιδήποτε άλλο εκτός από μανιτάρια, και αυτά εξελίσσονται ξεχωριστά από τον Massospora για περίπου 900 εκατ. χρόνια.
Οι εκπλήξεις όμως δεν σταμάτησαν εκεί. «Κοιτούσα τον Greg ένα βράδυ που είχε ένα παράξενο βλέμμα», θυμάται ο Kasson. «Με ρώτησε, “Έχεις ακούσει ποτέ για την καθινόνη;”» Ο Kasson δεν είχε ακούσει, αλλά με μια γρήγορη έρευνα κατάλαβε πως είναι μια αμφεταμίνη. Δεν είχε βρεθεί σε μύκητα ποτέ πριν. Πράγματι, ήταν γνωστή μόνο από το φυτό χατ (Catha edulis) τα φύλλα του οποίου μασούν οι άνθρωποι στη Μέση Ανατολή και το Κέρας της Αφρικής. Αλλά προφανώς, η καθινόνη παράγεται επίσης και από τον μύκητα Massospora καθώς προσβάλει τα διάφορα τζιτζίκια.
Η ομάδα κατέβαλλε πολλές προσπάθειες για να αποδείξει αν ο Massospora περιέχει πραγματικά αυτές τις ουσίες. Βρήκαν ότι οι συγκεκριμένες ουσίες υπάρχουν μόνο στα προσβεβλημένα τζιτζίκια. Ο Massospora έχει τα κατάλληλα γονίδια για την παραγωγή αυτών των χημικών, και επίσης τις πρόδρομες ουσίες που θα περιμέναμε.
Και καθώς η έρευνα συνεχιζόταν, αντιλήφθηκε ο Kasson ότι μελετούσε παράνομες ουσίες. Η ψιλοκυβίνη συγκεκριμένα, είναι ένα ναρκωτικό που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει τοποθετήσει στον Πίνακα Ι των ψυχοτρόπων ουσιών, και όσοι επιστήμονες το μελετούν πρέπει να έχουν ειδική άδεια από την Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών. «Σκέφτηκα: Γαμώτο! Η Δίωξη θα έρθει εδώ, θα με συλλάβει και θα κατάσχει τις ιπτάμενες αλατιέρες μου!»
Τους έστειλε ένα εμαιλ. «Αυτό είναι… ενδιαφέρον.» Διάβασε στην απάντηση. «Πρέπει να καταλάβετε ότι το εμαιλ που μας στείλατε δεν είναι σαν τα συνηθισμένα που λαμβάνουμε.» Μετά από συζητήσεις, η Υπηρεσία αποφάσισε ότι δεν χρειαζόταν κάποια άδεια, εφόσον το ναρκωτικό απαντάται σε τόσο μικρές ποσότητες στα τζιτζίκια, και εφόσον ο Kasson δεν σχεδίαζε να το συλλέξει.
Ρώτησα τον Kasson αν υπάρχει πιθανότητα να «φτιαχτείς» τρώγοντας τα προσβεβλημένα τζιτζίκια. Προς έκπληξή μου, δεν είπε όχι. «Βασισμένοι σε αυτά που είδαμε, θα έπρεπε να φας τουλάχιστον καμιά δεκαριά», είπε. Είναι όμως πιθανό στα πρώιμα στάδια της προσβολής να παράγει ο μύκητας πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αυτών των ουσιών. Ο Kasson υποθέτει πως αυτό γίνεται για να μπορέσει ο μύκητας να ελέγξει τον ξενιστή του.
Τα προσβεβλημένα τζιτζίκια συμπεριφέρονται παράξενα. Παρά τις τρομερές πληγές τους, τα αρσενικά τζιτζίκια γίνονται υπερδραστήρια και υπερσεξουαλικά. Προσπαθούν σαν τρελά να ζευγαρώσουν με ό,τι βρουν, ακόμα και με άλλα αρσενικά τζιτζίκια. Θα μιμηθούν ακόμα και τον ήχο των θηλυκών προκειμένου να προσελκύσουν και άλλα αρσενικά. Όμως η χαρά σταματάει εκεί, αφού το γεννητικό τους σύστημα πλέον δεν υπάρχει όπως και το υπόλοιπο τμήμα του οργανισμού που έχει προσβληθεί από τον μύκητα. Παρόλα αυτά, η συμπεριφορά αυτή είναι ευεργετική για τον ίδιο τον μύκητα που καταφέρνει και βρίσκει καινούριους ξενιστές.
Ο Kasson υποψιάζεται ότι η καθινόνη και η ψιλοκυβίνη είναι υπεύθυνες για κάποιες από αυτές τις παράξενες συμπεριφορές. «Αν είχα ακρωτηριασμένο το ένα πόδι, προφανώς δεν θα είχα ισορροπία. Αυτά όμως τα τζιτζίκια έχουν. Κάτι τους δίνει περισσότερη ενέργεια. Θα μπορούσε να είναι η αμφεταμίνη.»
Ο ρόλος της ψιλοκυβίνης είναι πιο δύσκολος να εξηγηθεί. Το ναρκωτικό μπορεί να έχει παραισθησιογόνες επιδράσεις στον άνθρωπο, όμως κανείς δεν ξέρει αν τα τζιτζίκια κάνουν το ίδιο «ταξίδι» (trip). Υπάρχει όμως η άποψη ότι τα μαγικά μανιτάρια ανέπτυξαν την ψιλοκυβίνη για να μειώσουν την όρεξη των εντόμων με τα οποία θα ανταγωνίζονταν για το σάπιο ξύλο. Ίσως αυτός ο περιορισμός της όρεξης στα τζιτζίκια να τα οδηγεί σε ακατάπαυστο ζευγάρωμα.
Υπάρχουν πολλοί παρασιτικοί μύκητες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των εντόμων-ξενιστών, όπως ο γνωστός Ophiocordyceps, που μπορεί να μετατρέψει τα μυρμήγκια σε ζόμπι. «Είμαστε πολύ περίεργοι να μάθουμε πώς μπορούν αυτοί οι μύκητες να ελέγχουν τις συμπεριφορές, και είναι η πρώτη φορά που ανακάλυψε κάποιος ότι οι χημικές ουσίες μπορούν να παίξουν τέτοιο ρόλο», αναφέρει η Kathryn Bushley από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. «Είναι πραγματικά σπουδαίο.»
Η ανακάλυψη αυτή δημιουργεί πολλά ερωτήματα, λέει η Corrie Moreau από το Field Museum of Natural History. Τι ακριβώς κάνουν αυτά τα ναρκωτικά στα τζιτζίκια; Και αναρωτιέται, «οι άλλοι μύκητες που προσβάλλουν τα τζιτζίκια χρησιμοποιούν τις ίδιες ουσίες ή κάθε μύκητας έχει ξεχωριστό μείγμα ουσιών για να πετύχει την επιθυμητή συμπεριφορά;»
«Ίσως να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες», προσθέτει ο Kasson. Αναφερόμενος σε άλλη έρευνα, όπου φάνηκε πως ένας άλλος μύκητας χρησιμοποιεί έναν ιό για να ελέγχει το μυαλό των μυγών. «Νομίζουμε απλά ότι είναι ένας ξενιστής και ένας μύκητας, αλλά τελικά ίσως είναι κάτι πιο πολύπλοκο από αυτό που βλέπουμε.»
Πηγή: The Atlantic
